فهرست مطالب
با مطالعه این مقاله، به سوالات زیر پاسخ خواهید داد:
- اختلالات تغذیه‌ای در کودکان چگونه شناسایی میشود؟
- چه عواملی باعث اختلالات تغذیه‌ای در کودکان می‌شوند؟
- چگونه می‌توان از اختلالات تغذیه‌ای در کودک پیشگیری کرد؟
- آیا اختلالات تغذیه‌ای قابل درمان است؟
- چه زمانی باید برای اختلالات تغذیه‌ای کودک به پزشک مراجعه کرد؟
اهمیت تغذیه مناسب در کودکان بیشتر از بزرگسالان می باشد. بطوریکه عوارض ناشی از کمبود مواد تغذیه ای ضروری در کودکان ، معمولا شدیدتر و جبران ناپذیرتر می باشند. سیستم های متعدد بدنی در دوره رشد در سنین کودکی،تکامل کامل خود را نیافته اند و لذا بسیار مهم است تا ویتامین ها و مواد معدنی مورد نیاز بدن کودکان بطور مناسب تامین گردد.
اهمیت تغذیه کودک
اختلالات خوردن به آشفتگی قابل ملاحظه در رفتار غذا خوردن گفته میشود که ممکن است چاقی و یا لاغری کودک را در بر داشته باشد. متاسفانه، عدم توازن و نوسان داشتن در وزن، در رشد میزان قابل توجهی از کودکان و نوجوانان تاثیرگذار بوده تاجاییکه زندگی روزمره آنها را دچار بحران کرده و عملکردهای حیاتی بدن را مختل می کند. اغلب الگوهای خوردن بچه‌ها موجب نگرانی‌های والدین در برخی از مراحل رشد‌شان میشود.
حدود ۱۰ میلیون نوجوان دچار اختلال در خورد و خوراک، رفتارها و گرایشات غیرعادی مثل بی اشتهایی عصبی می باشند. در اکثر این نوجوانان، اختلال خورد و خوراک از سنین ۱۱ تا ۱۳ سالگی آغاز می شود. این مشکل در میان دختران رواج بیشتری دارد، اما پسران نیز ممکن است دچار آن شوند. البته کمال تاسف است که اکثر قریب به اتفاق این نوجوانان این مشکل خود را ماه ها و حتی سالها از والدینشان مخفی میکنند.
این الگوها معمولا بخشی از مراحل طبیعی رشد کودکان است. در واقع اختلالات خوردن به همان میزان که با خوردن و غذا سر و کار دارد با دیدگاه منفی فرد از خودش نیز مرتبط می‌باشد. کودکان دچار این اختلال، آمادگی دارند که خود را نکوهش کنند و فکر کنند بی‌فایده و بی‌ارزشند. این خود پست‌انگاری با نارضایتی در مورد ظاهر، هیکل و اندازه نمود پیدا می‌کند و به نوبه خود به رفتارهای مشکل‌ساز می‌انجامد.
عوامل اختلالات تغذیه‌ای در کودک
آنچه باعث این اختلال می شود کاملاً مشخص نیست، اما ترکیبی از عوامل روانی، ژنتیکی، اجتماعی، خانوادگی در آن تاثیر گذار است.
ورزش های خاصی مثل ژیمناستیک، باله، و کشتی، به خاطر تاکید بر لاغر بودن دارند، قادر به ایجاد این اختلال هستند.
ژنتیک نیز در این زمینه نقش دارد. افرادی که در سابقه ی خانوادگی خود چنین اختلالی مشاهده می شود، بیشتر مستعد ابتلا به آن هستند.
اختلالات روانی مثل اضطراب، و وسواس فکری-عملی نیز اثر گذار است. گاهی اوقات مشکلات خانوادگی مثل اعتیاد والدین، کودک را بیشتر در معرض این مشکل قرار می دهد.
شایع‌ترین اختلالات تغذیه در کودکان
کم‌اشتهایی، پراشتهایی، انتخابی خوردن، محدود خوردن، هراس از غذا، اختلال عاطفی اجتناب از غذا و پرخوری بی‌اختیار می‌باشد.
کم‌اشتهایی عصبی
کم‌اشتهایی عصبی شناختهشدهترین اختلال خوردن است. کودکان دچار کم اشتهایی عصبی توانایی سد کردن احساس گرسنگی خود را پرورش میدهند. این کودکان هر موقع که بتوانند از غذا خوردن اجتناب میکنند و گاه مجبور می‌شوند مقدار بسیار کمی غذا بخورند. این اختلال به میزان بسیار بیشتر در دختران پیش می‌آید و کمتر از ۳ درصد این افراد پسر هستند.
این گروه از بچه‌ها از همه نوع خانواده برحسب نژاد، مذهب، ثروت و شغل والدین می‌باشند. کودکان دچار کم‌اشتهایی عصبی فکر میکنند چاق هستند در حالی که لاغرند، آنها فکر میکنند که سیرند در حالی که گرسنه‌اند. اغلب آنان بر این باورند که چاق، زشت و بی‌مصرف هستند حال آن که این موضوع در نظر اطرافیان خنده‌دار است.
پراشتهایی عصبی
یکی دیگر از شناختهشدهترین اختلالات خوردن در کودکان، پراشتهایی عصبی است. پراشتهایی عصبی باعث میشود که افراد اشتهای سیری‌ناپذیر داشته باشند و در خوردن و نوشیدن زیاده‌روی کنند گویی کنترل خود را از دست میدهند و مقدار بسیار زیادی از غذا را که از نظر یک فرد عادی زیاد است، در یک زمان بخورند. گاه نیز ممکن است ترکیبی از چند خوراکی غیرمعمول یا مقدار زیاد از یک نوع خوراکی (دو بسته بیسکویت) را بخورند.
این افراد اغلب در مورد خود احساس تنفر و گناه میکنند و می‌کوشند با استفراغ کردن خود را از شر غذاهای خورده شده راحت کنند. تفاوت این بچه‌ها با بچه‌های دچار کم‌اشتهایی عصبی در این است که تمایل دارند وزن خود را در سطح طبیعی حفظ کنند. اغلب آنان رفتارهایی دارند که با احساسات خودانزجاری و خارج از کنترل بودن مرتبط می‌باشد.
انتخابی خوردن
اصطلاح انتخابی خور در مورد کودکی به کار برده میشود که فقط تعداد بسیار محدودی از خوراکی‌ها را می‌خورد و فقط اصرار دارد که از پنج یا شش نوع خوراکی تغذیه کند. این کودکان از امتحان هرگونه خوراکی تازه امتناع میکنند و ممکن است با دیدن غذای جدید دچار حالت تهوع شوند و استفراغ کنند.
گاهی مشکلات انتخابی خوردن بخشی از الگوی گسترده‌تر رفتاری را تشکیل می‌دهد. شمار محدودی از این بچه‌ها در برابر هرگونه تجربه تازه مقاومت نشان میدهند و در عوض ترجیح میدهند غذاهای تکراری بخورند.
تحقیقات پزشکی در مورد انتخابی‌خورها به‌ندرت نکته‌ای غیرمعمول یا مشکلی اساسی را نشان می‌دهد و این کودکان اغلب رفتارهایی طبیعی دارند. آنان نسبت به اندازه بدن خود نظر بدی ندارند و بویژه از کمبود اعتماد به نفس نیز رنج نمی‌برند. نگرانی عمده والدین رشد جسمی و اجتماعی این بچه‌هاست.
محدود خوردن
بچه‌های محدودخور خیلی کم غذا می‌خورند و ممکن است رژیم غذایی آنها هم متعادل باشد ولی به ظاهر اشتهای کمی برای خوردن دارند و علاقه‌‌ای به غذا ندارند. بچه‌های محدود خور هیچ توجه فکری به وزن یا شکل ظاهری خود ندارند و اعتماد به نفس این افراد نیز طبیعی است.
محدود خوردن در سال‌های قبل از دبستان رایج است و ظاهرا بی‌زیان است و در صورتی مشکل‌ساز خواهد بود که تا سال‌های متمادی ادامه می‌یابد، اگرچه محدود خوردن وضعیتی به نسبت معمول نیست، بی‌شک نوعی خوردن است که به طور طبیعی موجب نگرانی بسیار زیاد میشود بویژه وقتی روی رشد اثر داشته باشد
این اختلال گاهی به شکل نقص عملی در بلع یا ترس از قورت دادن شناخته میشود. تعدادی از بچه‌ها از خوردن و بویژه خوردن غذاهای جامد هراسانند. بچه‌های دچار هراس از غذا خوردن، از غذا دوری میکنند نه به این دلیل که می‌خواهند وزن خود را کاهش دهند، بلکه از غذا خوردن واهمه دارند.
بیشتر این بچه‌ها می‌ترسند اگر دهان خود را پر از غذا کنند و آن را قورت دهند خفه شوند، استفراغ کنند، غذا در گلویشان گیر کند یا مسموم شوند. این قبیل وقایع اغلب برای بچه‌هایی رخ می‌دهد که شخصیت‌های حساس دارند. رخی از این بچه‌ها گاهی در ذهن خود بین رویدادها پیوندهایی عجیب و غریب یا غیرمنطقی به وجود می‌آورند که شاید منجر به پرهیز هراس‌انگیز از برخی غذاها شود.
اختلال عاطفی اجتناب از غذا
بسیاری از کودکان و نوجوانان ۵ تا ۱۶ ساله مشکلاتی در زمینه خوردن دارند که به دلیل کم‌اشتهایی یا پراشتهایی عصبی نیست. این بچه‌ها اغلب مشکلات عاطفی از قبیل ناراحتی، نگرانی یا وسواس فکری دارند که جلوی اشتها و خوردنشان را می‌گیرد.
این گروه از بچه‌ها در مورد وزن و شکل ظاهری خود نگران و دلواپسند. گروهی از آنان نیز ممکن است دچار افسردگی باشند. این افسردگی نه فقط با از دست دادن اشتها که با اختلال در خواب، تمرکز ضعیف، گریه و احساس ناامیدی آشکار میشود.
پرخوری بی‌اختیار
برخی از کودکان از دوران کودکی پرخوری میکنند و تا دوران نوجوانی این الگو را ادامه میدهند. والدین این بچه‌ها اغلب متوجه می‌شوند که فرزندانشان حتی در نوزادی اشتهایی سیری‌ناپذیر داشته‌اند. بسیاری از این کودکان هر زمان که پریشان و غمگین می‌شوند، به خوردن روی می‌آورند و این الگو خوردن تسلی‌بخش نامیده شده است.
این بچه‌ها دائم پرخوری میکنند و بیش از حد در مورد وزن و شکل ظاهری خود فکر نمی‌کنند. پرخوری بی‌اختیار به طور مساوی بین دختران و پسران وجود دارد و حدود ۵ درصد از کودکان را شامل میشود.
در مورد کودکان دانش‌آموز هر شکلی از موقعیت‌های استرس‌زا ممکن است منجر به اختلال خوردن در آنان شود که معمولا شامل موارد ذیل می‌باشد:
نزدیک شدن امتحانات
نداشتن رابطه خوب با همسالان
تغییر مدرسه
داشتن مشکل در مدرسه
تنش‌های خانوادگی
ضربه‌های روحی ـ روانی بسیار شدید
پیامدهای منفی اختلالات تغذیه کودک
با اینکه اختلالات خورد و خوراک از مشکلات فکری و رفتاری جدی نشات می گیرد، می تواند منجر به سایر مشکلات جدی سلامتی نیز شود.
کودکی که مبتلا به بی اشتهایی عصبی است، ممکن است از کمبود آب بدن نیز رنج ببرد. در مراحل پیشرفته این اختلال حتی به مغز نیز آسیب می زند و موجب گیجی، ضعف، بیقراری، گم گشتگی، عدم تمرکز و از دست رفتن حافظه شود.
این اختلالات در رشد و تراکم استخوان کودک نیز تاثیر گذاشته و ممکن است منجر به بلوغ دیررس و بی نظمی در ضربان قلب و مشکلات فشار خون و بیماری های ریوی و معدی شود. استفراغ های متوالی در این بیماری، ممکن است باعث التهاب جدی مری، اختلال معده، و آسیب دیدگی مینای دندان شود.
پیشگیری و درمان اختلالات تغذیه‌ای در کودکان
شما می توانید با تقویت روحیه اعتماد به نفس در فرزندانتان، و آموزش رفتار صحیح در برخورد با تغذیه و ظاهرشان، احتمال ابتلای آنان به این اختلالات را کاهش دهید. اگر می ترسید که فرزندتان به این مسئله دچار شده باشد، به این دلیل که وزن او معمولاً در نوسان است و نگرانی او از بالا رفتن وزنش در کارهای روزانه ی او تاثیر گذاشته است، وظیفه شماست تا او را از مراقبت های پزشکی مربوط به این مشکل آگاه کنید.
معمولاً اکثر کودکان و نوجوان، وقتی برای مرتبه اول با این مشکل روبه رو می شوند، عصبانی شده و حالات دفاعی می گیرند. برای آنها سخت است به خود بقبولانند که دچار این مشکل شده اند.
کمک کردن به کودک و نوجوانی که احساس می کند هیچ نیازی به کمک ندارد، کار دشواری است. خاطرتان باشد، تشخیص این بیماری در فرزندتان کار شما نیست، فقط یک پزشک می تواند آن را تصدیق کند.
تنها کاری که شما باید بکنید این است که نگرانی هایتان را ابراز کنید و به فرزندتان توضیح دهید که دلیل این نگرانی شما چیست. و او را راضی کنید تا همراهتان نزد پزشک متخصص برود تا پزشک به درستی صحت این مطلب را بررسی کند.
باید دوستانه با او صحبت کنید، نه طوری که او را بترسانید. از زمانهایی استفاده کنید که فرزندتان آرام است و هیچ دغدغه فکری ندارد. اگر با او درمورد نگران یهای خودتان صحبت کنید، فرزندتان واکنش بهتری نشان خواهد داد. سعی نکنید طوری مسئله را بازگو کنید که ذهن او برهم ریزد. آرامش او را حفظ کنید.
اگر فرزندتان همچنان در برابر این مسئله مقاومت کرد و انکار کرد که دچار چنین مشکلی است و از قبول هرگونه کمکی سرباز زد، بهتر است خود با پزشک او در این رابطه مشورت کنید، مطمئناً کمکتان خواهد کرد.
هدف درمانی اختلاف خورد و خوراک، کمک کردن به کودکان و نوجوانان برای برخورد و کنار آمدن با رفتارهای اختلال انگیز غذا خوردنشان، و ایجاد الگوهای جدید در فکر آنها در رابطه با غذا خوردن است.
درمان این اختلال شامل نظارت پزشکی، مشاوره تغذیه، و معالجه می باشد. متخصصین احساس و فکر کودک را در رابطه با اندام خود، نحوه غذا خوردن خود، و غذاهایی که می خورد را هدف قرار می دهند. در موارد جدی ممکن است کودک را بستری کنند تا وضعیت خورد و خوراک او به دقت مورد بررسی قرار گیرد.
به طور باید بگویم که هرچه این تشخیص زودتر باشد و مراجعه به پزشک نیز زودتر انجام گیرد، مراحل درمانی نیز کوتاه تر خواهد بود
با مطالعه این مقاله، به سوالات رایج و تخصصی در مورد اختلالات تغذیه‌ای کودک پاسخ خواهید داد و نکات ضروری در این زمینه را خواهید آموخت.
سئوالات تخصصی:
- چه علائمی نشان‌دهنده اختلالات تغذیه‌ای در کودک هستند؟
علائم شامل کاهش وزن، کم‌اشتها بودن، یا مشکلات گوارشی مداوم هستند که نیاز به توجه فوری دارند. - چگونه می‌توان از اختلالات تغذیه‌ای در کودکان پیشگیری کرد؟
با داشتن برنامه غذایی متنوع و مغذی، استفاده از مواد غذایی با ارزش غذایی بالا، و تنظیم وعده‌های غذایی به صورت منظم می‌توان از اختلالات تغذیه‌ای جلوگیری کرد. - چه عواملی باعث اختلالات تغذیه‌ای در کودکان میشود؟
عوامل مختلف مانند فقر غذایی، عدم دسترسی به غذاهای سالم، مشکلات روانی و محیطی، یا بیماری‌های گوارشی می‌توانند موجب اختلالات تغذیه‌ای شوند. - آیا اختلالات تغذیه‌ای در کودکان قابل درمان است؟
بله، بسیاری از اختلالات تغذیه‌ای با توجه به تشخیص و درمان به موقع قابل مدیریت هستند. درمان معمولاً شامل تغییرات غذایی و برخی درمان‌های پزشکی است. - چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر کودک شما دچار کاهش وزن غیرطبیعی، بی‌اشتهائی مزمن، یا نشانه‌های دیگر اختلالات تغذیه‌ای باشد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. - آیا اختلالات تغذیه‌ای می‌تواند بر رشد کودک تأثیر بگذارد؟
بله، اختلالات تغذیه‌ای می‌توانند تأثیر زیادی بر رشد جسمی و روانی کودک داشته باشند. تغذیه صحیح برای رشد سالم و بهینه ضروری است.
سئوالات عمومی:
- آیا عدم خوردن غذا می‌تواند باعث مشکلات رشد کودک شود؟
بله، کودکانی که به اندازه کافی غذا نمی‌خورند، ممکن است از نظر جسمی و ذهنی دچار تأخیر در رشد شوند. - چگونه می‌توان کودک را به خوردن غذاهای مغذی ترغیب کرد؟
برای ترغیب کودک به خوردن غذاهای مغذی، باید غذاها را جذاب و متنوع آماده کرد و زمان‌های غذای ثابت ایجاد کرد. - آیا تغذیه ناسالم می‌تواند مشکلات رفتاری در کودکان ایجاد کند؟
بله، تغذیه ناسالم می‌تواند بر خلق و خوی کودک تأثیر بگذارد و باعث مشکلات رفتاری مانند عصبانیت یا بیقراری شود. - چه زمانی باید به اختلالات تغذیه‌ای در کودک توجه کنیم؟
اگر کودک شما کم‌اشتها، بی‌حال یا دچار مشکلات گوارشی طولانی‌مدت است، ممکن است نشانه‌هایی از اختلالات تغذیه‌ای باشد. - آیا خوردن میان وعده‌های ناسالم برای کودک خطرناک است؟
بله، میان‌وعده‌های ناسالم می‌توانند باعث اضافه وزن، مشکلات گوارشی و کمبود مواد مغذی در بدن کودک شوند.
۵ نکته ضروری:
- برنامه غذایی کودک باید متنوع و متناسب با نیازهای رشدی او باشد.
- تغذیه صحیح می‌تواند از بسیاری از مشکلات جسمی و روانی کودک پیشگیری کند.
- اضافه کردن سبزیجات، میوه‌ها و غلات به برنامه غذایی کودک بسیار مهم است.
- از تغییرات ناگهانی در برنامه غذایی کودک خودداری کنید تا از مشکلات گوارشی جلوگیری شود.
- برای تشخیص اختلالات تغذیه‌ای باید به نشانه‌های هشداردهنده مثل کاهش وزن یا بی‌اشتهائی توجه کنید.
