فهرست مطالب
سوالات متداول قبل از مطالعه:
- آیا تا به حال دندان‌درد شدیدی داشته‌اید که نتوانید آن را تحمل کنید؟
- آیا از بوی بد دهان یا تغییر رنگ دندان‌های خود ناراحتید؟
- آیا می‌دانید که چطور باید از پوسیدگی دندان‌ها جلوگیری کنید؟
آیا از پوسیدگی دندان رنج می‌برید؟
شاید احساس کنید که مشکل دندان‌های شما هیچ وقت تمام نمی‌شود. حتی گاهی، درد و حساسیت دندان‌ها شما را از خوردن غذاهای دلخواه‌تان منع می‌کند. آیا می‌دانید این مشکلات چطور اتفاق می‌افتند و چطور می‌توانید از آنها جلوگیری کنید؟ در این مقاله، به طور کامل درباره مشکلات پوسیدگی دندان و راه‌های مقابله با آنها صحبت می‌کنیم.
پوسیدگی دندان چیست؟
پوسیدگی دندان یک بیماری است که به طور تدریجی باعث از بین رفتن بافت سخت دندان‌ها می‌شود. این فرایند به دلیل ترشح اسید از باکتری‌های پوسیدگی زا ایجاد می‌شود که مواد معدنی دندان را از بین می‌برد. وقتی این اتفاق می‌افتد، دندان‌ها شروع به تغییر رنگ داده و حساس می‌شوند.
علائم بروز پوسیدگی دندان
ممکن است به راحتی متوجه پوسیدگی دندان نشوید، اما چند علامت وجود دارند که باید حتما به آنها توجه کنید:
- تغییر رنگ مینای دندان (می‌تواند قهوه‌ای یا سیاه شود).
- درد هنگام خوردن غذاهای سرد، گرم، ترش یا شیرین.
- حساسیت به فشردن دندان‌ها.
- بوی بد دهان که هیچ وقت از بین نمی‌رود.
- سوراخ شدن دندان در ناحیه آسیب دیده.
چرا دندان‌ها پوسیده می‌شوند؟
در واقع، چند عامل باعث پوسیدگی دندان‌ها می‌شود. این عوامل شامل:
- میکروب‌ها: وقتی دندان تمیز نشود، میکروب‌ها در سطح آن لایه‌ای به نام پلاک میکروبی تشکیل می‌دهند که به راحتی شسته نمی‌شود.
- مواد قندی: میکروب‌ها از قند موجود در مواد غذایی استفاده کرده و آن را به اسید تبدیل می‌کنند که مینای دندان را از بین می‌برد.
- مقاومت دندان: بعضی از افراد به طور طبیعی دندان‌هایی دارند که بیشتر در برابر پوسیدگی مقاوم هستند.
- زمان: پوسیدگی دندان یک روزه به وجود نمی‌آید؛ بلکه به تدریج در طول زمان اتفاق می‌افتد.
چه عواملی باعث افزایش پوسیدگی دندان می‌شود؟
اگر بخواهیم از عواملی صحبت کنیم که احتمال پوسیدگی دندان‌ها را بیشتر می‌کنند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عوامل ژنتیکی: مثلا جنس دندان‌ها یا ترکیب بزاق دهان ممکن است تأثیرگذار باشند.
- رژیم غذایی: مصرف زیاد مواد قندی می‌تواند دندان‌ها را بیشتر در معرض پوسیدگی قرار دهد.
- سبک زندگی: رفتارهایی مانند سیگار کشیدن یا عدم رعایت بهداشت دهان و دندان می‌توانند خطر پوسیدگی را افزایش دهند.
راه‌های پیشگیری از پوسیدگی دندان
همه ما می‌دانیم که پیشگیری بهتر از درمان است. حالا که متوجه شدید چه عواملی باعث پوسیدگی دندان‌ها می‌شود، بهتر است برای پیشگیری از آنها اقدام کنید.
۱. مسواک زدن صحیح
برای از بین بردن پلاک میکروبی باید دندان‌ها را با مسواک مناسب به روش صحیح تمیز کنید. دندان‌ها را حداقل دو بار در روز مسواک بزنید و هر بار حدود ۲ دقیقه زمان بگذارید.
۲. استفاده از نخ دندان
نخ دندان به شما کمک می‌کند تا مواد غذایی و پلاک‌های میکروبی را از بین دندان‌ها و درزها خارج کنید. حتما از نخ دندان استفاده کنید، به خصوص قبل از خواب.
۳. محدود کردن مصرف مواد قندی
شیرینی‌ها و مواد قندی برای دندان‌ها بسیار مضر هستند، پس تا حد ممکن مصرف این مواد را محدود کنید.
۴. مراجعه منظم به دندانپزشک
برای جلوگیری از پوسیدگی و بررسی وضعیت دندان‌ها، به دندانپزشک مراجعه کنید. دندانپزشک می‌تواند پوسیدگی‌های اولیه را شناسایی کرده و قبل از اینکه مشکل بزرگتر شود، درمان کند.
۵. استفاده از فلوراید
فلوراید یک ماده مفید است که به تقویت مینای دندان کمک می‌کند. بسیاری از خمیر دندان‌ها حاوی فلوراید هستند، اما اگر دندان‌هایتان مستعد پوسیدگی هستند، دندانپزشک می‌تواند فلوراید تراپی را برایتان تجویز کند.
آبسه دندان
آبسه دندان یک حفره پرچرکی است که در داخل یا اطراف ریشه دندان تشکیل می‌شود. این عارضه معمولاً به دنبال پوسیدگی دندان به وجود می‌آید که به تدریج، مینا و عاج دندان را تخریب کرده و به میکروب‌ها اجازه می‌دهد که به پالپ دندان (مغز دندان) نفوذ کنند. در برخی مواقع، این فرآیند منجر به تشکیل آبسه دندان می‌شود.
علائم بروز آبسه دندان
- درد شدید در هنگام لمس دندان مبتلا، گاز زدن و جویدن
- سست شدن دندان مبتلا
- تورم و قرمز رنگ شدن لثه روی ریشه دندان
- درد مداوم و کوبشی دندان
- در برخی موارد، خروج چرک متعفن از سوراخی در لثه که پس از آن، اغلب درد فروکش می‌کند
- لق شدن دندان آسیب دیده
- در صورت سرایت عفونت به بافت‌های اطراف دندان، ممکن است صورت و غدد لنفاوی گردن متورم شوند.
- ناراحتی عمومی مانند تب و سردرد
- بوی بد دهان
علل بروز آبسه دندان
- حمله و تخریب پالپ دندان توسط میکروب‌ها
- التهاب لثه
پیشگیری از بروز آبسه دندان
- رعایت بهداشت دهان و تمیز نگه داشتن لثه‌ها و دندان‌ها از بقایای غذایی
- معاینات منظم دندانپزشکی
برفک دهان
برفک دهان یک عفونت قارچی است که توسط قارچ کاندیدا آلبیکنس در غشاء مخاطی دهان ایجاد می‌شود. این نوع عفونت سطحی، معمولاً بخش‌های کناری و گوشه‌های دهان را مبتلا می‌کند. دیگر نقاط در معرض خطر ابتلا به برفک دهان عبارتند از داخل گونه‌ها، زبان، کام و حلق. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌های مفید موجود در دهان از بین می‌روند و قارچ‌های کاندیدا به طور بیش از حد رشد می‌کنند.
علل بروز برفک دهان
عوامل خطر بروز بیماری ژنژیویت
- دیابت
- عفونت‌ها
- حاملگی
- بهداشت نامناسب دهان و دندان
- تغذیه نامناسب، خصوصاً کمبود ویتامین‌ها
پیشگیری از بروز بیماری ژنژیویت
- رعایت بهداشت دهان و دندان
- استفاده روزانه از نخ دندان
- حداقل دو نوبت در سال برای معاینه کامل دندان‌ها به دندانپزشک مراجعه کنید.
- داشتن رژیم غذایی متعادل
- استفاده از خمیر دندان فلورایددار
- جرم‌گیری و درمان پوسیدگی دندان
- اجتناب از مصرف سیگار
لب شکری
لب شکری یا لب شکافته یک نقص مادرزادی قابل درمان است. این نقص زمانی رخ می‌دهد که در هنگام رشد جنین، بافت‌های فک فوقانی و بینی به درستی رشد نمی‌کنند. این حالت باعث ایجاد شکاف در لب بالایی و گاهی کام می‌شود.
علائم بروز لب شکری
- وجود شکاف در لب بالایی نوزاد که بلافاصله پس از تولد قابل مشاهده و تشخیص است.
- نوزادان مبتلا به لب شکری معمولاً مشکلی با غذا خوردن و تغذیه ندارند، مگر آنکه علاوه بر لب شکری به شکاف کام نیز مبتلا باشند.
علل بروز لب شکری
- استفاده از برخی داروهای خاص در هنگام بارداری
- مصرف الکل و مواد مخدر در دوران بارداری
- سیگار کشیدن یا قرار گرفتن در معرض دود سیگار در دوران بارداری
- قرار گرفتن در معرض تشعشعات یا عفونت‌ها در دوران بارداری
- وجود سابقه خانوادگی در خانواده پدر یا مادر
پیشگیری از بروز لب شکری
- در اغلب موارد، دلیل لب شکری یا کام شکافته مشخص نیست. نمی‌توان از این بیماری‌ها به طور قطعی پیشگیری کرد.
- اغلب دانشمندان بر این باورند که این شکاف‌ها به دلیل ترکیب عوامل ژنتیکی و محیطی به وجود می‌آید. اگر سابقه خانوادگی در این زمینه وجود داشته باشد، احتمال بروز این بیماری در کودک بیشتر می‌شود.
آفت دهان
آفت دهان از زخم‌های دردناک در مخاط دهان به وجود می‌آید. این زخم‌ها سرطانی نبوده و معمولاً با عفونت هرپسی (ناشی از ویروس تبخال) اشتباه گرفته می‌شوند. آفت دهان بیشتر در زنان شایع است.
علائم بروز آفت دهان
- زخم کوچک، بسیار دردناک، کم عمق که توسط غشای خاکستری پوشیده شده و با حاشیه‌ای قرمز احاطه شده است.
- این زخم‌ها می‌توانند روی لب‌ها، لثه‌ها، داخل گونه‌ها، زبان، کام و گلو ظاهر شوند.
- معمولاً ۲ تا ۳ زخم به طور همزمان ایجاد می‌شود.
- قبل از بروز زخم، ممکن است احساس مورمور یا سوزش برای ۲۴ ساعت وجود داشته باشد.
علل بروز آفت دهان
- استرس عاطفی یا جسمانی
- آسیب به مخاط دهان مانند استفاده از دندان‌های مصنوعی، مصرف غذای داغ یا کار دندانپزشکی
- آزردگی و تحریک ناشی از غذاهایی مثل شکلات، غذاهای ترش و اسیدی (سرکه، غذاهای دودی)، آجیل‌ها یا چیپس‌های نمک زده
- عفونت‌های ویروسی
عوامل خطر بروز آفت دهان
- اقداماتی مانند دندانپزشکی که اخیراً انجام داده‌اید.
پیشگیری از بروز آفت دهان
- حتی‌المقدور سعی کنید استرس نداشته باشید.
- از تماس نزدیک با افراد دچار عفونت خودداری کنید.
- اجتناب از مصرف غذاهایی که دهان را ملتهب می‌کنند، مانند مرکبات ترش و میوه‌های اسید دار.
- از جویدن آدامس زمانی که باعث التهاب می‌شود، خودداری کنید.
- از یک مسواک نرم استفاده کرده و هر روز دندان‌های خود را نخ بکشید.
لوکوپلاکی
لوکوپلاکی واکنشی به محرک‌هایی مانند ناصاف بودن دندان، نامتناسب بودن دندان‌های مصنوعی، سیگار کشیدن و تنباکوی بدون دود است. این بیماری به صورت پلاک یا لکه‌های سفید در دهان دیده می‌شود و معمولاً بدون درد است و نمی‌توان آن را پاک کرد. در برخی موارد، لوکوپلاکی می‌تواند وضعیت پیش‌سرطانی باشد. مشاهده تغییراتی در دهان یا ضایعاتی که از بین نمی‌روند، نیاز به ارزیابی پزشکی دارد.
علائم بروز بیماری لوکوپلاکی:
- حساس شدن دهان و زبان به غذاهای داغ و تند
- ایجاد لکه سفید رنگ ثابت، زبر و سفت در دهان یا روی زبان
- در مراحل اولیه بدون علامت است
علل بروز بیماری لوکوپلاکی:
- کمبود ویتامین A یا B
- کمبود هورمون‌های زنانه یا مردانه
- سیفیلیس
- تحریک مزمن دهان (ناشی از دندان‌های ناهموار، دندان‌های مصنوعی نامناسب، خوردن غذاهای تند یا داغ، مصرف زیاد الکل یا نیکوتین)
- کشیدن سیگار، جویدن و انفیه تنباکو، کشیدن سیگار برگ یا پیپ
- آسیب‌های مکرر و مزمن دهان
پیشگیری از بروز بیماری لوکوپلاکی:
- اجتناب از مصرف سیگار
- مراجعه منظم به دندانپزشک در صورت استفاده از دندان مصنوعی
سرطان دهان
سرطان دهان (Oral cancer) نوعی از سرطان است که در محوطه دهان (زبان، کف دهان، کام سخت و لثه) تشکیل می‌شود و به معنی رشد غیرقابل کنترل سلول‌ها است که سبب تخریب بافت می‌شود.
علائم بروز سرطان دهان:
- درد در ناحیه دهان همراه با خونریزی مداوم
- توده یا ضخیم شدگی در گونه
- قسمت‌های سفید یا قرمزرنگ بر روی لثه‌ها، زبان، لوزه و یا مخاط دهان
- گلودرد و یا احساس گرفتگی گلو
- مشکل جویدن و قورت دادن غذا و یا حرکت و چرخاندن زبان یا فک
- کاهش وزن ناگهانی
- ورم غده‌های لنفاوی در گردن
- احساس خواب آلودگی
- فقدان حس یا درد هنگام لمس قسمت‌هایی از صورت، دهان و گردن
- تغییر کیفیت صدا یا خشونت صدا
- درد گوش
عوامل افزایش خطر بروز سرطان دهان:
- جنسیت (مردان دو برابر زنان به این بیماری مبتلا می‌شوند)
- افزایش سن
- مصرف همزمان سیگار و الکل
- زیاد در معرض نور آفتاب قرار گرفتن
- استفاده از رژیم‌های غذایی که مصرف میوه و سبزیجات در آنها کم باشد
- آسیب‌های مزمن به دهان (مانند استفاده از دندان مصنوعی)
- مصرف داروهایی که سیستم ایمنی بدن را تضعیف می‌کنند
- بهداشت ضعیف دهان و دندان
- سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان دهان
- عفونت‌های ویروسی
- قرار گرفتن در معرض اشعه ماورای بنفش
پیشگیری از بروز سرطان دهان:
- اجتناب از سیگار کشیدن و مصرف الکل
- مصرف روزانه میوه و سبزیجات تازه
- رعایت بهداشت دهان و دندان
التهاب زبان (گلوسیت)
گلوسیت یا التهاب زبان عبارت است از التهاب حاد یا مزمن زبان که در اثر علل مختلف ایجاد می‌شود. گاهی مسری است اما باعث وقوع سرطان نمی‌شود.
علائم بروز التهاب زبان:
- زبان متورم با رنگ قرمز روشن
- زخم متورم با رنگ قرمز روشن
- مویی‌شکل شدن زبان، گاهی همراه با سطحی سیاه
- قرمز شدن نوک و گوشه‌های زبان
علل بروز التهاب زبان:
- عفونت از جمله هرپس
- سوختگی
- آسیب ناشی از دندان‌های ناصاف، عدم تناسب دندان‌های مصنوعی، تنفس دهانی یا گازگرفتگی مکرر در حین تشنج
- سوء مصرف الکل، دخانیات، غذای داغ یا چاشنی
- سلامت نامناسب دندان
- داشتن آلرژی به خمیر دندان، دهان شور (به ویژه دهان شور حاوی پراکسید)
- کمبود ویتامین‌های B در اثر پلاگر، کم‌خونی کمبود ویتامین B12 یا کم‌خونی کمبود آهن
- واکنش‌های مضر نسبت به داروها
عوامل خطر بروز التهاب زبان:
- تغذیه نامناسب به ویژه کمبود ویتامین‌ها
- سیگار کشیدن
- مواجهه شیمیایی یا محیطی با موارد شیمیایی تحریک‌کننده یا خورنده
- الکلیسم
- اضطراب یا افسردگی
- دیابت
پیشگیری از بروز التهاب زبان:
- رعایت بهداشت دهان
- حداقل ۲ بار در روز مسواک زدن و هر روز از نخ دندان استفاده کنید.
- مراجعه مرتب به دندانپزشک
- سیگار نکشید
- استفاده از محافظ سر در ورزش‌های تماسی یا دوچرخه سواری برای پیشگیری از آسیب زبان
