جدوار؛ گیاهی با طبع گرم و خواص درمانی؛ بررسی کاربردها و نکات مهم

زرمباد یا همان جدوار، گیاهی با طبع گرم و خشک، علفی چند ساله و افراشته است که ساقه‌های زیرزمینی تخم‌مرغی یا گلابی شکل، ضخیم، دارای انشعابات پنجه‌ای به سمت پایین، به رنگ زرد مایل به سفید دارد. این گیاه دارای بوی قوی کافور است.

به ساقه‌های زیرزمینی، ریشه‌های باریک متعددی متصل هستند. انتهای ریشه‌ها هرکدام به صورت یک غده تخم مرغی سفید، ضخیم است. برگ‌ها در گروه‌های چهار تا شش تایی قرار داشته، که طول آن‌ها به یک متر می‌رسد.

گل‌های این گیاه، دارای براکته‌های گریبانی نوک کند با کرک‌های ابریشمی بوده و پایکی به طول ۵ تا ۱۵ سانتی متر دارند. گل‌ها به رنگ زرد کمرنگ هستند. میوه به شکل کپسولی تخم مرغی، ظریف و صاف بوده، به طور نامنظم شکوفا می‌شود. دانه‌ها بیضوی شکل و دارای زایده‌ای سفیدرنگ هستند. مزه این گیاه تلخ و بوی آن شبیه کافور و یادآور بوی هل و زنجبیل است.

از بخش‌های خشک‌شده غده مانند ساقه‌های زیرزمینی که به صورت قاچ‌های عرضی یا چهار قاچ طولی تهیه می‌شود، برای مصارف دارویی استفاده می‌شود.

خواص گیاه دارویی جدوار در طب سنتی

این گیاه پادزهر سموم است.
اگر به اندازه نیم یا ۱ گرم آن را سائیده با آب گرم بنوشند، دردهاى داخلى نظیر قولنج، درد معده، سنگ مثانه، سختى دفع ادرار را آرام می‌کند.
مخلوط آن با سرکه یا گلاب مسکن دردهاى ظاهرى است.
در آماس‏‌هاى بلغمى، صفراوى و سوداوى نظیر ورم زیر بغل، کشاله ران، خیارک، خنازیر و زخم‏‌هاى سخت و دیر علاج‌‏پذیر موثر است.
خوردن حدود ۲۰/ ۱ گرم آن با گلاب در انسداد کبد، سنگ مثانه، صرع کودکان، ضعف نیروى جنسى و تپش قلب موثر و مالیدن آن در بواسیر سودمند است.
در درمان فلج صورت، رعشه، استسقاء، یرقان و تب سودمند است.
چکاندن خیسانده آن در چشم ورم ملتحمه را درمان می‌کند.
چنانچه قبل از زایمان به مدت ۷ روز هر روز حدود ۲/ ۱ گرم آن را با آب تا جریزى، شیره خار خسک و گلاب خورده شود، وضع حمل را آسان می‌کند. همچنین در کاهش ضعف بعد از زایمان و جلوگیری از خونریزى زیاد موثر است.
جدوار به‏ طور موضعى از بین برنده پیسى، لکه‏‌هاى سیاه صورت و آثار زخم است. همچنین زخم‌ها را التیام می‌بخشد.
این گیاه همچنین نیرودهنده، محرک، ضد التهاب، ترمیم‏کننده زخمها، ضد نفخ و خلط آور است.
این گیاه محرک عمل هضم است. اگر به صورت چاشنى یا دم‏‌کرده استفاده شود، آب دهان و شیره معده را زیاد می‌‏کند.
ابن سینا در رساله داروهای قلبی، جدوار را یکی از آرام بخش‌ها و تقویت‌کنندگان قوی قلب شمرده است.

موارد منع مصرف

برای گرم مزاجان نیاز به مصلح دارد که مصلح آن شیر تازه و سکنجبین است.
در اوایل بارداری استفاده نشود.

شیوه استفاده

برای تهیه دم‌کرده می‌بایست یک تا یک و نیم گرم از داروی خرد یا پودر شده را به آب جوش افزود، یا آن که ابتدا دارو را در آب سرد ریخته، پس از ۳ تا ۵ دقیقه آن را صاف کرد و نوش جان نمود.