دیابت

سوالات قبل از مطالعه:

1. آیا دیابت فقط به معنای بالا بودن قند خون است؟
2. تفاوت بین دیابت نوع ۱ و نوع ۲ چیه؟ کدوم خطرناک‌تره؟
3. آیا دیابت در دوران بارداری هم می‌تونه به وجود بیاد؟
4. دیابت باعث بروز چه مشکلاتی در بدن میشه؟
5. آیا می‌شه دیابت رو به راحتی کنترل کرد یا نیاز به درمان طولانی مدت داره؟

دیابت چیست؟

دیابت در واقع یک بیماری است که در آن سطح قند خون از حد طبیعی بالاتر می‌رود. این بیماری می‌تواند به دلیل مشکلات مختلفی در بدن ایجاد شود. به زبان ساده، وقتی که بدن نمی‌تواند به درستی انسولین تولید کند یا از آن استفاده نماید، سطح قند خون افزایش می‌یابد.

انواع دیابت

دیابت سه نوع اصلی دارد: نوع ۱، نوع ۲ و دیابت بارداری. هر یک از این انواع ویژگی‌های خاص خود را دارند و باید به شیوه‌ای متفاوت درمان شوند.

دیابت نوع ۱ (وابسته به انسولین)

در دیابت نوع ۱، بدن توانایی تولید انسولین را از دست می‌دهد. این بیماری بیشتر در کودکان و نوجوانان رخ می‌دهد، و معمولاً به دلیل یک بیماری خودایمنی است که باعث حمله به سلول‌های بتا پانکراس می‌شود. این سلول‌ها وظیفه تولید انسولین را بر عهده دارند. وقتی که این سلول‌ها آسیب می‌بینند، بدن دیگر نمی‌تواند انسولین بسازد، بنابراین فرد نیاز به تزریق انسولین پیدا می‌کند.

به عبارت ساده، اگر شما یا کسی که می‌شناسید دچار این نوع دیابت است، باید همیشه انسولین تزریق کند تا بدن بتواند قند خون را کنترل کند. در واقع، این نوع دیابت به دیابت نوجوانان یا دیابت وابسته به انسولین هم معروف است.

دیابت نوع ۲ (غیروابسته به انسولین)

دیابت نوع ۲، که شایع‌ترین نوع دیابت است، بیشتر در افراد بزرگسال و به ویژه افرادی که چاق هستند دیده می‌شود. در این نوع دیابت، بدن به انسولین مقاوم می‌شود و نمی‌تواند به درستی از آن استفاده کند. حتی ممکن است انسولین در بدن تولید شود، اما به دلیل مقاومت سلول‌ها، قند خون کاهش نمی‌یابد.

به طور معمول، افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ نیاز به تزریق انسولین ندارند، اما با گذشت زمان و در صورت عدم کنترل، ممکن است تخریب سلول‌های بتا پانکراس باعث کمبود انسولین شود. این نوع دیابت می‌تواند با افزایش سن، چاقی و کمبود فعالیت بدنی تشدید شود.

دیابت بارداری

دیابت بارداری یک نوع دیابت است که در دوران بارداری در برخی زنان ایجاد می‌شود. این بیماری معمولاً زمانی رخ می‌دهد که بدن مادر باردار نمی‌تواند به طور کافی از انسولین استفاده کند. این نوع دیابت می‌تواند خطراتی برای مادر و جنین به همراه داشته باشد، اما معمولاً بعد از زایمان از بین می‌رود. با این حال، برخی از زنان ممکن است بعد از بارداری همچنان دچار دیابت نوع ۲ شوند.

چرا دیابت خطرناک است؟

دیابت می‌تواند عواقب جدی برای سلامتی فرد به دنبال داشته باشد. افزایش قند خون در دراز مدت باعث تخریب رگ‌های خونی و آسیب به اعضای مختلف بدن می‌شود. از جمله آسیب‌های شایع می‌توان به مشکلات چشمی، کلیوی و عصبی اشاره کرد. همچنین، افراد مبتلا به دیابت در معرض بیماری‌های قلبی و عروقی قرار دارند.

اگر دیابت به موقع تشخیص داده نشود و درمان نشود، ممکن است منجر به مشکلات بسیار جدی مثل کاهش بینایی، نارسایی کلیه یا حتی قطع عضو شود. بنابراین، غربالگری و تشخیص به موقع دیابت بسیار اهمیت دارد.

چگونه دیابت تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص دیابت معمولاً از طریق آزمایش قند خون انجام می‌شود. برای تشخیص قطعی، پزشک ممکن است آزمایش‌های مختلفی انجام دهد تا سطح قند خون شما را اندازه‌گیری کند. اگر قند خون شما بیشتر از ۱۲۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، ممکن است دیابت داشته باشید.

چطور دیابت را مدیریت کنیم؟

کنترل دیابت با تغییرات در سبک زندگی و درمان‌های دارویی انجام می‌شود. در دیابت نوع ۱، فرد باید به طور روزانه انسولین تزریق کند. در دیابت نوع ۲، ممکن است با تغییرات در رژیم غذایی و ورزش سطح قند خون کنترل شود، اما در مواردی نیاز به داروهای خاص یا حتی انسولین می‌باشد.

نکاتی برای کنترل دیابت:

• رژیم غذایی سالم: مصرف غذاهای سالم و کم‌چرب برای کنترل قند خون ضروری است.
• ورزش منظم: فعالیت بدنی می‌تواند به کاهش قند خون و بهبود حساسیت بدن به انسولین کمک کند.
• مراقبت از سلامت روان: استرس می‌تواند قند خون را افزایش دهد، بنابراین مراقبت از سلامت روان هم اهمیت دارد.

عوامل تأثیرگذار در بروز دیابت نوع ۲: چه عواملی خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش می‌دهند؟

دیابت نوع ۲ یکی از بیماری‌های شایع امروزی است که متاسفانه به دلیل سبک زندگی ناسالم، در حال گسترش است. اگر شما هم جزو افرادی هستید که از اضافه وزن رنج می‌برید یا به راحتی نمی‌توانید تحرک کافی داشته باشید، احتمالاً در معرض ابتلا به دیابت نوع ۲ قرار دارید. اما این تنها دلیل نیست!

۱. چاقی و اضافه وزن

اضافه وزن یکی از بزرگ‌ترین عوامل خطر برای ابتلا به دیابت نوع ۲ است. بیشتر افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ درگیر چاقی هستند. چرا؟ چون اضافه وزن باعث افزایش مقاومت بدن به انسولین می‌شود و بدن قادر به کنترل گلوکز خون به‌طور طبیعی نیست.

۲. کم‌تحرکی و سبک زندگی ناسالم

اگر شما هم جزء کسانی هستید که بیشتر وقت‌تان را نشسته می‌گذرانید، باید بدانید که این عامل نیز می‌تواند شما را مستعد ابتلا به دیابت کند. فعالیت بدنی منظم می‌تواند باعث بهبود حساسیت بدن به انسولین و کنترل بهتر قند خون شود.

۳. تأثیرات ژنتیکی

آیا در خانواده شما کسی به دیابت مبتلا است؟ اگر پاسخ‌تان بله است، باید بدانید که ژنتیک در ابتلا به دیابت نقش مهمی دارد. هرچند که سبک زندگی نقش اصلی را ایفا می‌کند، اما افرادی که سابقه خانوادگی دارند، بیشتر در معرض خطر هستند.

۴. نژاد و دیابت نوع ۲

در برخی از نژادها، خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ بیشتر است. برای مثال، سیاه‌پوستان، اسپانیایی‌ها و سرخپوستان آمریکایی بیشتر از سایر نژادها در معرض ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند. بنابراین، نژاد نیز یک عامل تأثیرگذار در بروز دیابت است.

۵. افزایش سن

با افزایش سن، خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ افزایش می‌یابد. به همین دلیل است که در افراد بالای ۴۵ سال توصیه می‌شود که هر ساله آزمایشات مربوط به قند خون انجام دهند تا از بروز بیماری پیشگیری کنند.

۶. سندرم تخمدان پلی‌کیستیک و دیابت در زنان

زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) بیشتر در معرض ابتلا به دیابت نوع ۲ قرار دارند. این اختلال می‌تواند به مقاومت به انسولین منجر شود و در نتیجه باعث بالا رفتن قند خون شود.

دیابت بارداری: خطر برای مادر و کودک

دیابت بارداری یکی دیگر از عواملی است که ممکن است خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را در آینده افزایش دهد. این بیماری معمولاً در دوران بارداری به دلیل افزایش مقاومت بدن به انسولین بروز می‌کند. بسیاری از زنان که در دوران بارداری دیابت را تجربه کرده‌اند، بعد از گذشت ۲۰ تا ۳۰ سال، دچار دیابت نوع ۲ می‌شوند.

عوامل خطر برای دیابت بارداری شامل افزایش چاقی در زنان جوان و مشکلاتی مانند وزن بالای نوزاد و عدم توانایی در تنظیم انسولین می‌شود.

انواع دیگر دیابت

نواقص ژنتیکی سلول‌های بتا یکی از دلایل دیگر دیابت نوع ۲ است. این دیابت معمولاً به‌صورت دیابت بارز شده در بلوغ جوانان (MODY) شناخته می‌شود که بیشتر در سنین پایین (زیر ۲۵ سال) مشاهده می‌شود. این نوع دیابت ممکن است به علت جهش‌های ژنتیکی در بدن ایجاد شود که ترشح انسولین را مختل می‌کند.

همچنین جهش‌های میستوکندریایی (که به‌طور انحصاری از مادر به ارث می‌رسند) نیز می‌تواند به ابتلا به دیابت نوع ۲ منجر شود.

بیماری‌های پانکراس برون‌ریز: تاثیرات آن‌ها بر دیابت و سلامت بدن

همه ما شنیده‌ایم که پانکراس یکی از اعضای مهم بدن است که در تنظیم قند خون نقش کلیدی دارد. اما آیا می‌دانید که مشکلات پانکراس می‌توانند چه تاثیرات بزرگی بر سلامتی‌مان بگذارند؟ مثلا، پانکراتیت مزمن یکی از این مشکلات است که می‌تواند به دیابت منجر شود. حالا سوال اینجاست که این ارتباط چطور برقرار می‌شود؟
بیشتر افراد فکر می‌کنند دیابت تنها به دلیل افزایش قند خون ایجاد می‌شود، اما وقتی پانکراس دچار مشکل می‌شود، کارکرد طبیعی آن مختل می‌شود و در نتیجه مشکلاتی مثل دیابت به وجود می‌آید.

پانکراتیت مزمن و دیابت: یک ارتباط پیچیده

بیماری‌هایی مانند پانکراتیت مزمن، که در آن پانکراس به تدریج آسیب می‌بیند، می‌توانند باعث دیابت شوند. این دیابت برخلاف دیابت نوع دو، ویژگی‌های خاص خود را دارد. در این نوع دیابت، تخریب سلول‌های پانکراس باعث کاهش ترشح انسولین می‌شود که نتیجه آن افزایش قند خون است. جالب‌تر اینکه، هایپوگلیسمی (افت قند خون) در این بیماران بیشتر اتفاق می‌افتد، چون پانکراس نمی‌تواند به درستی گلوکاگون ترشح کند و در نتیجه بدن نمی‌تواند به خوبی پاسخ دهد.

اختلالات هورمونی و دیابت: نقش هورمون‌ها در بیماری‌های پانکراس

هورمون‌ها هم در این بازی نقشی مهم دارند. مثلا هورمون رشد و کورتیزول که در بدن به مقدار زیاد ترشح می‌شوند، می‌توانند به دیابت منجر شوند. جالب است بدانید که در بیماران مبتلا به آگرومگالی یا کوشینگ، میزان ابتلا به دیابت بین ۱۶ تا ۵۰ درصد است. پس اگر فکر می‌کنید که تنها انسولین در بدن برای کنترل قند خون مهم است، باید بگویم که هورمون‌های دیگری هم در این بازی دخیل هستند!

دیابت به دلیل داروها و مواد شیمیایی: چه داروهایی می‌توانند باعث دیابت شوند؟

یکی از نکات جالب این است که بعضی از داروها می‌توانند باعث بروز دیابت شوند. مثلا نیکوتینیک اسید و گلوکوکورتیکوئیدها می‌توانند عملکرد انسولین را مختل کنند. حتی داروهای معمولی‌تر مثل استاتین‌ها و بتابلاکرها هم در برخی موارد می‌توانند احتمال بروز دیابت را افزایش دهند. البته در مورد استاتین‌ها، این خطر به قدری کم است که نمی‌توان به سادگی از مصرف آن‌ها اجتناب کرد.

انواع نادر دیابت: از عفونت‌ها تا سندرم‌های ژنتیکی

اگر به این فکر می‌کنید که همه چیز فقط به پانکراس و هورمون‌ها برمی‌گردد، اشتباه کرده‌اید! در برخی موارد، عفونت‌هایی مثل سایتومگالوویروس یا ویروس‌های کاکسا هم می‌توانند باعث بروز دیابت شوند. حتی بیماری‌هایی مانند سندرم داون یا سندرم ترنر هم می‌توانند با افزایش ریسک دیابت مرتبط باشند.

دیابت: از دیابت نوع ۱.۵ تا دیابت نوع ۳

تا به حال در مورد دیابت نوع ۱.۵ یا دیابت نوع ۳ شنیده‌اید؟ شاید در ابتدا این مفاهیم کمی عجیب به نظر برسند، اما این دسته‌بندی‌ها به تازگی مطرح شده‌اند و ممکن است آینده درمان دیابت را تغییر دهند. مثلا، دیابت نوع ۱.۵ که به دیابت خودایمن نهفته بزرگسالان معروف است، ویژگی‌هایی از دیابت نوع یک و دو را با هم دارد. جالب است بدانید که این افراد به احتمال زیاد به انسولین نیاز پیدا خواهند کرد.

دیابت نوع ۳ هم یک مفهوم جدید است که رابطه میان بیماری آلزایمر و دیابت را نشان می‌دهد. این دسته‌بندی بر اساس تحقیقات جدید نشان می‌دهد که در افراد مبتلا به آلزایمر، مقاومت به انسولین در مغز وجود دارد که می‌تواند موجب بروز بیماری‌های نورودژنراتیو مثل آلزایمر شود. شاید این یعنی آلزایمر یک نوع از دیابت باشد که مختص مغز است!

نتیجه‌گیری: آگاهی بیشتر، پیشگیری بهتر

در پایان، باید بگوییم که بیماری‌های پانکراس و مشکلات مربوط به آن می‌توانند به راحتی باعث بروز دیابت شوند. بنابراین آگاهی از این بیماری‌ها و نشانه‌های آن‌ها می‌تواند کمک زیادی به پیشگیری و درمان زودهنگام داشته باشد. مراقب پانکراس‌تان باشید و در صورت مشاهده علائم مشکوک، حتما به پزشک مراجعه کنید.

علائم اصلی دیابت

در مراحل ابتدایی، دیابت ممکن است علائمی نداشته باشد و تنها در آزمایش‌ها شناسایی شود. اما با افزایش قند خون، علائم واضح‌تر می‌شوند:

• پرادراری (پولی‌اوری): نیاز به ادرار کردن بیشتر از حد معمول.
• پرنوشی (پلی‌دیپسیا): احساس تشنگی شدید و نوشیدن آب زیاد.
• پرخوری (پلی‌فاجیا): احساس گرسنگی شدید و خوردن زیاد.
• کاهش وزن غیرمنتظره: کاهش وزن با وجود مصرف زیاد غذا.
• خستگی و کمبود انرژی: احساس خستگی مفرط و کاهش سطح انرژی.
• تاری دید: تغییر در وضوح دید.

در دیابت نوع یک، علائم ممکن است ناگهانی و شدیدتر باشند، در حالی که در دیابت نوع دو، علائم به تدریج ظاهر می‌شوند و ممکن است سال‌ها بدون علامت باقی بمانند.

عوارض دیابت

دیابت می‌تواند منجر به عوارض حاد و مزمن شود:

عوارض حاد:

1. کتواسیدوز دیابتی: این وضعیت در دیابت نوع یک شایع‌تر است و با علائمی چون تنفس سریع (تنفس کاسمال)، بوی کتون از نفس، تهوع، استفراغ و کاهش سطح هوشیاری همراه است.
2. سندرم هایپراسمولار هیپرگلیسمیک: این عارضه معمولاً در دیابت نوع دو رخ می‌دهد و با افزایش شدید قند خون همراه است.
3. هیپوگلیسمی (افت قند خون): افت شدید قند خون که می‌تواند منجر به کما یا تشنج شود.

عوارض مزمن:

1. نفروپاتی دیابتی: آسیب به کلیه‌ها که می‌تواند منجر به نارسایی کلیه شود.
2. رتینوپاتی دیابتی: آسیب به چشم‌ها که می‌تواند به نابینایی منجر شود.
3. نوروپاتی دیابتی: آسیب به اعصاب که می‌تواند باعث درد، کاهش حس، و مشکلات حرکتی شود.
4. بیماری‌های قلبی عروقی: افراد مبتلا به دیابت در معرض خطر بیشتری برای سکته قلبی، سکته مغزی و بیماری‌های عروق محیطی قرار دارند.

دیابت نوع یک و نوع دو: ریسک‌ها و غربالگری

دیابت، یکی از بیماری‌های شایع قرن ماست که تاثیر زیادی بر سلامت عمومی دارد. اگر شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان مبتلا به دیابت هستید، احتمالاً سوالاتی زیادی دارید: چطور می‌توانم بفهمم دیابت دارم؟ چه علائمی دارم که باید توجه کنم؟ آیا امکان پیشگیری یا درمان وجود دارد؟ این‌ها سوالاتی هستند که بسیاری از افراد با آن‌ها مواجه هستند. در این مقاله به بررسی ریسک‌ها و روش‌های غربالگری دیابت نوع یک و نوع دو می‌پردازیم.

ریسک فاکتورها و غربالگری دیابت نوع یک

دیابت نوع یک یک نوع بیماری خودایمنی است که معمولاً در سنین پایین‌تر شروع می‌شود و به دلیل تخریب سلول‌های پانکراس، بدن نمی‌تواند انسولین تولید کند. اما شاید این سوال برایتان پیش بیاید که آیا می‌توان بروز این بیماری را پیش‌بینی کرد؟! حقیقت این است که، ریسک بروز دیابت نوع یک تا حدی به عوامل ژنتیکی و سابقه خانوادگی بستگی دارد. مثلاً اگر فردی از نزدیکان شما (مثل والدین یا خواهر و برادر) مبتلا به این نوع دیابت باشد، احتمال ابتلای شما به این بیماری بیشتر است. با این حال، با وجود تحقیقات زیاد، هنوز راهی برای پیشگیری یا متوقف کردن روند بیماری در دیابت نوع یک وجود ندارد، و به همین دلیل استراتژی‌های غربالگری به طور گسترده توصیه نمی‌شوند.

دیابت نوع دو: تشخیص و ریسک‌ها

یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در رابطه با دیابت نوع دو این است که بسیاری از افراد از داشتن این بیماری آگاه نیستند. چون دیابت نوع دو می‌تواند برای مدت طولانی بدون علامت باقی بماند. بنابراین غربالگری این بیماری به خصوص در گروه‌های در معرض خطر اهمیت زیادی دارد.

برای تشخیص این بیماری، از آزمایش‌های ساده‌ای مثل قند ناشتای خون و هموگلوبین A1C استفاده می‌شود. اگر این مقادیر در حد نزدیک به دیابت باشند، آزمایش تحمل گلوکز ۷۵ گرمی توصیه می‌شود تا مشخص شود که آیا فرد در معرض ابتلا به دیابت است یا نه.

ریسک فاکتورهای دیابت نوع دو

چندین عامل می‌توانند خطر ابتلا به دیابت نوع دو را افزایش دهند که در اینجا به چند مورد از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• سن بالای ۴۰ سال
• سابقه خانوادگی دیابت نوع ۲ (افراد نزدیک به خانواده شما مبتلا باشند)
• اختلالات قند پیش‌دیابتی (مثل اختلال تحمل گلوکز یا گلوکز ناشتای مختل)
• سابقه دیابت بارداری یا به دنیا آوردن نوزاد ماکروزوم (نوزادی با وزن زیاد)
• فاکتورهای خطر بیماری‌های قلبی عروقی (چربی خون بالا، فشار خون بالا، چاقی)
• سابقه بیماری‌های مرتبط با دیابت مثل سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یا آکانتوز نیگریکانز

تشخیص دیابت: راه‌های تایید

بیماری دیابت زمانی تشخیص داده می‌شود که یکی از آزمایش‌های زیر نتایج غیرطبیعی داشته باشد:

1. قند خون تصادفی بالای ۲۰۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر به همراه علایم کلاسیک دیابت (مثل پرنوشی و پرادراری)
2. قند ناشتای خون برابر یا بالاتر از ۱۲۶ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر
3. هموگلوبین A1C بالای ۶٫۵٪
4. نتیجه آزمایش تحمل قند ۷۵ گرمی بالای ۲۰۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر

این آزمایش‌ها به پزشک کمک می‌کنند تا بیماری دیابت را به درستی تشخیص دهد و راه‌حل‌های درمانی مناسب را تعیین کند.

اختلالات پیش‌دیابتی

قبل از اینکه افراد به دیابت نوع دو مبتلا شوند، ممکن است در مرحله‌ای به نام پیش‌دیابتی قرار بگیرند. در این مرحله، افراد به حد کافی برای تشخیص دیابت نمی‌رسند، اما هنوز قند خونشان بالاتر از حد نرمال است. این شرایط می‌تواند یک هشدار باشد که فرد در معرض خطر دیابت قرار دارد.

برای تشخیص پیش‌دیابت، از آزمایش‌های مختلفی استفاده می‌شود:

• اختلال قند ناشتا (IFG): زمانی که قند خون ناشتای فرد بین ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد.
• اختلال تحمل گلوکز (IGT): زمانی که دو ساعت پس از مصرف ۷۵ گرم گلوکز، قند خون فرد بین ۱۴۰ تا ۱۹۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد.
• هموگلوبین A1C بین ۵٫۷٪ تا ۶٫۴٪ نیز می‌تواند نشان‌دهنده پیش‌دیابت باشد.

افرادی که در این گروه‌ها قرار دارند باید تحت نظارت دقیق قرار گیرند تا از پیشرفت بیماری جلوگیری کنند.

پایش قند خون: چگونه باید از دیابت خود مراقبت کنیم؟

یکی از مهم‌ترین کارهایی که فرد مبتلا به دیابت باید انجام دهد، پایش قند خون است. این کار به کمک دستگاه‌های خانگی یا آزمایش‌های پزشکی انجام می‌شود.

خود پایشی قند خون

افراد مبتلا به دیابت باید با استفاده از دستگاه‌های خانگی، قند خون خود را اندازه‌گیری کنند. این کار به ویژه برای افرادی که انسولین تزریق می‌کنند یا قند خون کنترل نشده دارند، اهمیت ویژه‌ای دارد. پایش مداوم قند خون به فرد کمک می‌کند تا میزان تأثیر مصرف غذاها و فعالیت‌های روزانه را بر قند خونش ارزیابی کند.

بررسی هموگلوبین A1C

برای کنترل درازمدت قند خون، پزشک از آزمایش هموگلوبین A1C استفاده می‌کند. این آزمایش میزان کنترل قند خون در ۲ تا ۳ ماه گذشته را نشان می‌دهد و به پزشک کمک می‌کند تا درمان بهتری برای بیمار تجویز کند.

تاریخچه آموزش دیابت

آموزش دیابت برای نخستین بار توسط آپولینیر بوشاردات، دیابتولوژیست فرانسوی، در قرن ۱۹ میلادی مطرح شد. او اولین کسی بود که به بیماران دیابتی آموزش می‌داد که چگونه با آزمایش شخصی گلوکز ادرار وضعیت بیماری‌شان را پیگیری کنند. بوشاردات همچنین از اولین پژوهشگرانی بود که نقش لوزالمعده را در بروز دیابت شناسایی کرد. او همچنین تأثیرات اصلاح سبک زندگی، از جمله فعالیت بدنی را در کنترل بیماری دیابت به دقت بررسی کرد.

اهمیت آموزش دیابت

از اوایل قرن ۱۹ میلادی، مفهوم «خود مدیریتی» در درمان بیماری‌های مزمن مانند دیابت مطرح شد. مطالعات زیادی در این زمینه انجام شده است تا بیمار بتواند به طور مستقل و صحیح از بیماری‌اش مراقبت کند. در ابتدا، آموزش دیابت بر عهده پزشکان بود، اما به مرور زمان به دلیل مشغله‌های زیاد پزشکان و موانع مختلف، این وظیفه به پرستاران منتقل شد. اکنون نقش آموزش‌دهنده‌های دیابت بسیار پررنگ شده است.

دستگاه سنجش قند خون

امروزه انواع مختلفی از دستگاه‌های سنجش قند خون در بازار موجود است. در ایران، علاوه بر دستگاه‌های خارجی، نمونه‌های داخلی نیز تولید شده‌اند. این دستگاه‌ها به کمک نوارهای اندازه‌گیری قند خون کار می‌کنند که به صورت یکبار مصرف هستند. اما نکته مهم این است که دستگاه‌های سنجش قند خون باید از نوع معتبر و تأیید شده باشند، زیرا دستگاه‌هایی که با نوارهای تقلبی یا تاریخ مصرف گذشته استفاده می‌شوند، نتیجه دقیقی نخواهند داد.

انتخاب دستگاه مناسب و یادگیری نحوه استفاده صحیح از آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

پیشگیری از زخم‌های دیابتی

پیشگیری از زخم‌های دیابتی یکی از مهم‌ترین نکات در مدیریت بیماری است. برای جلوگیری از ایجاد این زخم‌ها، باید اقداماتی مانند پرهیز از سیگار، کنترل قند خون، کنترل فشار خون و کلسترول، ورزش منظم، و بررسی روزانه پاها را انجام دهید. همیشه پاهایتان را تمیز نگه دارید و بعد از حمام، آنها را کاملاً خشک کنید تا از بروز ترک خوردگی و زخم جلوگیری شود.

ورزش و دیابت

ورزش نه تنها برای حفظ سلامت قلب و عروق مهم است، بلکه در مدیریت دیابت نیز نقش حیاتی دارد. زمانی که شما غذا می‌خورید، سطح قند خون افزایش می‌یابد. حالا اگر شما ورزش کنید، قند خون شما به سرعت وارد یاخته‌های ماهیچه‌ای می‌شود و در نتیجه سطح قند خونتان افزایش نمی‌یابد. در حقیقت، ورزش به کاهش ذخیره قند در ماهیچه‌ها کمک می‌کند و باعث می‌شود قند خون کنترل شود.

ورزش منظم می‌تواند از حمله‌های قلبی، نابینایی، آسیب‌های عصبی و دیگر عوارض دیابت جلوگیری کند.

زخم پای دیابتی:

زخم‌های پای دیابتی یکی از مشکلات شایع در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ و ۲ هستند که به دلیل اختلالات عصبی و گردش خون ضعیف در پاها به وجود می‌آیند. این زخم‌ها ممکن است به سرعت دچار عفونت شده و در صورت عدم درمان صحیح، به قطع عضو منجر شوند. مطالعات نشان می‌دهند که بیش از ۷۵٪ از افراد دیابتی به نوعی از زخم‌های دیابتی مبتلا هستند و بیش از ۸۰٪ از این زخم‌ها در صورت عدم درمان به قطع عضو ختم می‌شوند.

علایم زخم دیابتی:

• میخچه و پینه پا
• ناهنجاری‌های استخوان پا
• تب، قرمزی، تورم و علایم عفونت
• ایجاد زخم‌های پا در مناطقی که تحت فشار یا آسیب قرار دارند
• تغییر شکل عضلات، پوست یا استخوان پا
• کند بودن روند بهبودی زخم
• انگشتان چماقی یا پینه‌بسته شدن پا

درمان زخم‌های دیابتی:

1. مراقبت از پا: مرطوب نگه داشتن محیط زخم و مراقبت از لبه‌های آن.
2. آنتی‌بیوتیک‌ها: تجویز آنتی‌بیوتیک‌های پروفیلاکتیک برای پیشگیری از عفونت.
3. کنترل قند خون: یکی از عوامل اصلی در بروز زخم‌های دیابتی، بالا بودن قند خون است که باید به دقت کنترل شود.
4. پیوند پوست: در صورت لزوم، پیوند پوست برای درمان زخم‌ها انجام می‌شود.
5. جراحی: در صورت لزوم، بافت مرده اطراف زخم برداشته شده و جریان خون بهبود می‌یابد.
6. اکسیژن درمانی هایپر باریک: این درمان می‌تواند به بهبود جریان خون در مناطق آسیب‌دیده و کاهش نیاز به قطع عضو کمک کند.

پرهیز غذایی در درمان دیابت: رژیم غذایی مناسب و تغییرات در سبک زندگی می‌تواند به کنترل دیابت و جلوگیری از بروز زخم‌های دیابتی کمک کند. برخی از مواد غذایی مفید شامل:

• مصرف سبزیجات، غلات کامل، حبوبات و ماهی
• محدود کردن مصرف قندهای تصفیه‌شده و فرآورده‌های شیرینی
• استفاده از عرقیات گیاهی مانند شنبلیله، برگ زیتون، دارچین و گزنه

عسل و دیابت

عسل حاوی گلوکز و فروکتوز است، در حالی که شکر سفید (با نام علمی ساکاروز) نیز ترکیبی از همین دو قند است. با این حال، این دو ماده تفاوت‌هایی دارند.

در جدول زیر مقایسه‌ای بین عسل و شکر سفید آمده است:

محتوای کربوهیدراتی عسل بسته به تغذیه، ژنتیک و محل زندگی زنبورها متفاوت است. در یک مطالعه، ترکیب کربوهیدرات‌های عسل به شرح زیر بود:

• فروکتوز: ۳۸٫۲٪
• گلوکوز: ۳۱٫۳٪
• مالتوز: ۷٫۱٪
• سوکروز: ۱٫۳٪

در یک مطالعه دیگر در آلمان، این مقادیر به این صورت بود:

• فروکتوز: ۲۸–۴۱٪
• گلوکوز: ۲۲–۳۵٪

با وجود اینکه در متون قدیمی فواید غذایی و درمانی عسل ذکر شده است، علم پزشکی مدرن به این باور نیست که عسل به عنوان درمانی برای دیابت مؤثر باشد. عسل یک نوع کربوهیدرات است، مشابه با مواد غذایی مانند نان، برنج و سیب‌زمینی. بسیاری از منابع، مصرف آن را برای افراد دیابتی توصیه نمی‌کنند و معتقدند که تفاوتی بین مصرف عسل و شکر وجود ندارد. حتی ممکن است به دلیل شیرینی بیشتر عسل، فرد به اشتباه حجم کمتری مصرف کرده ولی کالری بیشتری دریافت کند.

به تازگی، مصرف عسل در دیابت توجه زیادی را جلب کرده است. برخی از مطالعات روی جوندگان نشان داده‌اند که عسل فوایدی دارد. با این حال، شواهد انسانی هنوز تأیید قطعی نداشته و باید تحقیقات بیشتری در این زمینه انجام شود. یکی از دلایلی که فواید عسل ممکن است مشاهده شده باشد، وجود مواد آنتی‌اکسیدان در آن است که در شکر وجود ندارد.

اگرچه برخی تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف عسل به صورت کنترل شده در دیابت نوع یک و دیابت نوع دو ممکن است مزایایی مانند کاهش وزن و بهبود سطح کلسترول LDL داشته باشد، اما در مجموع در مطالعات بالینی هیچ مزیت واضحی برای توصیه به مصرف عسل در بیماران دیابتی مشاهده نشده است. همچنین در دو مطالعه در ایران و عربستان، مشاهده شد که مصرف عسل ممکن است باعث افزایش هموگلوبین A1C شود، که نشان‌دهنده کنترل بدتر قند خون است.

انجمن دیابت آمریکا (ADA) هیچ مزیت خاصی برای مصرف عسل قائل نشده و آن را در کنار دیگر شیرین‌کننده‌های طبیعی قرار داده است. مصرف عسل باید بر اساس میزان کربوهیدرات مجاز هر فرد دیابتی محاسبه شود. بنابراین، اگر فرد دیابتی چاق است یا به دلایل پزشکی نمی‌تواند کربوهیدرات مصرف کند، بهتر است از مصرف عسل خودداری کند. در مقابل، اگر فرد وزن مطلوب دارد و قند خون او تحت کنترل است، می‌تواند عسل را به جای سایر کربوهیدرات‌ها و در مقدار محدود مصرف کند.

ماساژ و دیابت

تحقیقات بسیاری بر روی اثرات روش‌های غیر دارویی مانند ماساژ بر کاهش قند خون انجام شده است. این مطالعات نشان داده‌اند که ماساژ می‌تواند در کاهش قند خون مؤثر باشد. حتی ماساژ کف پا نیز در بهبود وضعیت دیابت نوع دو تأثیرگذار است. همچنین ماساژ ساق پا و شکم می‌تواند بر کاهش A1C تأثیر داشته باشد.

طول عمر بیماران دیابتی

بر اساس گزارش‌ها، دیابت به‌طور متوسط عمر مبتلایان را ۱۰ سال کاهش می‌دهد. مطالعات نشان می‌دهند که مردان مبتلا به دیابت نوع یک به‌طور متوسط ۱۱ سال و زنان ۱۳ سال کمتر از افراد سالم عمر می‌کنند. از عوامل مهم کاهش طول عمر در این بیماران، مشکلات قلبی عروقی ناشی از دیابت است. اما با رعایت مراقبت‌های لازم، بیماران دیابتی می‌توانند عمری طبیعی داشته باشند.

دیابت در ایران

در ایران، از هر ۲۰ نفر یک نفر به دیابت مبتلا است و نیمی از آن‌ها از بیماری خود بی‌خبرند. براساس آخرین تحقیقات، از میان جمعیت ۲۵ تا ۷۹ سال ایرانی، حدود ۴٫۵ میلیون نفر به دیابت مبتلا هستند. متأسفانه بسیاری از افراد از روش‌های صحیح کنترل دیابت آگاه نیستند که این امر باعث افزایش خطر عوارض دیابت می‌شود.