عوارض کم خونی در طب سنتی قسمت اول

سؤالات کلیدی قبل از مطالعه:

• کم‌خونی چه علائمی دارد؟
• چگونه می‌توان کم‌خونی را در طب سنتی درمان کرد؟
• چه عواملی باعث کم‌خونی می‌شوند؟
• چرا حجامت در درمان کم‌خونی مؤثر است؟

کم خونی و درمان کم خونی در طب سنتی

کم‌خونی وضعیتی است که در آن تعداد یا اندازه گلبول‌های قرمز و یا مقدار هموگلوبین خون کاهش می‌یابد، که منجر به اختلال در تبادل اکسیژن و دی‌اکسیدکربن بین خون و سلول‌ها می‌شود. مهم‌ترین مواد مغذی که به خون‌سازی کمک می‌کنند، آهن، ویتامین B12 و اسیدفولیک هستند. از این میان، کم‌خونی ناشی از فقر آهن یکی از شایع‌ترین انواع کم‌خونی‌هاست که در این مقاله بیشتر به آن پرداخته می‌شود.

علایم و عوارض کم خونی

کم‌خونی‌های خفیف معمولاً علایم زیادی ندارند، اما در صورت پیشرفت، عوارض مختلفی نمایان می‌شود. اولین علامت مهم کم‌خونی، خستگی است. کسانی که هموگلوبین خون آنها پایین است، به راحتی خسته می‌شوند. برخی از علایم دیگر شامل:

• ضعف و رنگ پریدگی
• التهاب و سوزش زبان
• زخم کناره دهان
• شکنندگی ناخن‌ها
• سردرد و سرگیجه
• تمایل به خوردن مواد غیر غذایی مانند یخ یا نشاسته خام

کودکان کم‌خون معمولاً دچار کاهش اشتها و کاهش مقاومت در برابر بیماری‌ها می‌شوند. همچنین ممکن است در رشد فیزیکی و ذهنی مشکل پیدا کنند.

کم خونی از منظر طب سنتی ایران

در طب سنتی، کم‌خونی به معنای کاهش تولید یا افزایش تحلیل خلط دم صالح در بدن است. کاهش تولید یا تحلیل این خلط می‌تواند منجر به انواع مختلفی از اختلالات خونی شود. طب سنتی برای درمان کم‌خونی به روش‌هایی مانند استفاده از گیاهان دارویی، غذاهای خون‌ساز و حجامت تأکید دارد.

عوامل ایجاد کننده کم خونی

عوامل مختلفی می‌توانند باعث کم‌خونی شوند، از جمله:

• آلودگی آب و هوا به خصوص سرب موجود در هوا
• رژیم غذایی نامناسب که کمبود مواد مغذی را به دنبال دارد

حجامت در طب سنتی برای کاهش سطح سرب و تنظیم خون توصیه می‌شود.

۲- پایین بودن کیفیت واقعی تغذیه عامه مردم:

کیفیت تغذیه یکی از مهم‌ترین عوامل در بروز مشکلات جسمی از جمله کم‌خونی است. در حالی که برخی افراد با وضعیت اقتصادی مناسب غذاهای مناسب مصرف می‌کنند، اما تغییرات در سبک زندگی، به‌ویژه افزایش مصرف غذاهای غیرخانگی و فست فودها در طبقات مرفه نیز مشکل‌ساز شده است. این غذاها به دلیل نداشتن ارزش غذایی کافی و ترکیبات ناسالم، باعث کمبود مواد مغذی از جمله آهن و ویتامین‌ها می‌شوند که منجر به کم‌خونی می‌شود.

۳- استفاده از ظروف آلومینیومی و تفلون:

استفاده از ظروف آلومینیومی و تفلون برای طبخ غذا ممکن است به طور غیرمستقیم به کاهش میزان مواد مغذی از جمله آهن منجر شود. در برخی از شرایط، تماس مواد غذایی با این ظروف باعث تخریب یا کاهش جذب آهن و دیگر مواد مغذی در بدن می‌شود.

۴- مشکلات مربوط به قاعدگی در بانوان:

بانوان ممکن است به دلیل خونریزی‌های زیاد و فاصله کم بین قاعدگی‌ها دچار کم‌خونی شوند. در این شرایط، بدن نمی‌تواند آهن کافی را برای جبران خون‌ریزی‌های ماهانه جذب کند، که موجب بروز کم‌خونی فقر آهن می‌شود.

۵- مصرف چای و قهوه به ویژه بلافاصله پس از غذا:

چای و قهوه به دلیل وجود تانین‌ها و دیگر ترکیبات موجود در خود، می‌توانند جذب آهن را در بدن کاهش دهند. مصرف این نوشیدنی‌ها بلافاصله بعد از غذا، می‌تواند مانع جذب آهن از منابع غذایی شود.

۶- انگل‌های گوارشی:

وجود انگل‌های گوارشی، به‌ویژه در کودکان، می‌تواند منجر به سوء جذب مواد مغذی از جمله آهن شود و در نتیجه کم‌خونی ایجاد کند. انگل‌ها به طور مستقیم به جذب آهن در روده آسیب می‌زنند.

۷- مشکلات در جذب آهن از روده:

موانع مختلفی از جمله پولیپ روده، اسهال‌های مزمن، جراحی‌های روده و مصرف زیاد داروهای ضد اسید می‌توانند به جذب ناقص آهن از روده منجر شوند. این مشکلات باعث کاهش سطح آهن در بدن و بروز کم‌خونی می‌گردند.

۸- یبوست:

یبوست نیز به‌طور غیرمستقیم می‌تواند از دلایل ایجاد کم‌خونی باشد. زمانی که بدن به طور مداوم تحت فشار یبوست قرار می‌گیرد، جذب مواد مغذی و همچنین آهن ممکن است دچار اختلال شود.

۹- خونریزی‌های ضعیف و دنباله‌دار گوارشی:

وجود خونریزی‌های مزمن مانند زخم معده، همورویید یا سرطان روده می‌تواند باعث از دست دادن مقادیر زیادی خون و در نتیجه کمبود آهن شود.

۱۰- مصرف داروهای خاص:

مصرف برخی داروها مانند کلستیرامین، پانکراتین و تتراسایکلین می‌تواند جذب آهن را مختل کرده و به کم‌خونی منجر شود.

۱۱- افزایش نیاز به آهن:

در برخی شرایط خاص مانند بارداری، شیرخواران و دوران نوجوانی، نیاز بدن به آهن افزایش می‌یابد. در این دوران‌ها اگر نیاز به آهن به‌طور کامل تامین نشود، حتی افراد سالم هم ممکن است دچار کم‌خونی شوند.

۱۲- عفونت‌های مزمن:

عفونت‌های مزمن و درمان نشده می‌توانند به سوء جذب آهن و مواد مغذی دیگر منجر شوند، که نتیجه آن بروز کم‌خونی است.

عوارض درمان به شیوه طب کلاسیک

در طب کلاسیک، درمان کم‌خونی عمدتاً با استفاده از مکمل‌های خوراکی آهن و اسید فولیک انجام می‌شود. اما این درمان‌ها به دلایل مختلف ممکن است اثربخشی کافی نداشته باشند:

1. عدم تحمل گوارشی به مکمل‌ها
2. هزینه بالای درمان
3. عوارض جانبی مانند تغییر رنگ دندان‌ها و پوست
4. مقاومت کودکان به مصرف مکمل‌ها
5. اثربخشی کم درمان حتی پس از تکمیل دوره مصرف مکمل‌ها