کلیه

سوالات قبل از مطالعه:

1. چرا کلیه‌ها برای بدن این‌قدر مهم هستند؟
2. کلیه‌ها چگونه می‌توانند در برابر بیماری‌ها مقاومت کنند؟
3. آیا مشکلات کلیوی می‌توانند علائم مشخصی داشته باشند؟
4. چگونه می‌توانیم از بیماری‌های کلیوی پیشگیری کنیم؟

ساختار کلیه

کلیه‌ها، که به گُرده معروف هستند، در قسمت بالایی شکم، در کنار ستون فقرات و در محل پشت صفاق قرار دارند. هر کلیه دارای سه بخش اصلی است: قشر کلیوی، مخروط مرکزی و لگنچه کلیه. خون از طریق سرخرگ کلیوی وارد کلیه شده و پس از تصفیه از طریق سیاهرگ‌های کلیوی خارج می‌شود.

کلیه‌ها توسط کپسول کلیوی که یک لایه فیبری محافظ است، احاطه می‌شوند. همچنین در قسمت داخلی هر کلیه، نفرون‌ها قرار دارند که واحدهای عملکردی آن هستند و در تصفیه خون و تولید ادرار نقش دارند. در هر کلیه انسان بالغ حدود ۱ میلیون نفرون وجود دارد که مسئولیت تصفیه خون و بازجذب مواد ضروری مانند گلوکز و آب را بر عهده دارند.

عملکرد کلیه

کلیه‌ها در عملکردهای مختلف بدن از جمله حفظ تعادل آب، الکترولیت‌ها و تنظیم اسید-باز نقش دارند. در گلومرول‌ها که در نفرون‌ها قرار دارند، خون تصفیه شده و مواد زائد مانند اوریک اسید، هیدروژن و پتاسیم ترشح می‌شوند. همچنین کلیه‌ها در تبدیل پیش‌ماده ویتامین D به فرم فعال آن (کلسیتریول) و سنتز هورمون‌های رنین و اریتروپوئیتین دخیل هستند.

بیماری‌های کلیوی و روش‌های درمانی

در صورتی که کلیه‌ها به دلیل بیماری‌های مختلف مانند نارسایی کلیوی، سنگ کلیه یا پیلونفریت آسیب ببینند، ممکن است نیاز به درمان‌های ویژه مانند دیالیز یا پیوند کلیه باشد. نفرکتومی نیز برای درمان برخی انواع سرطان کلیه استفاده می‌شود.

انسداد مادرزادی مجاری ادراری

انسداد مادرزادی مجاری ادراری یک اختلال نادر است که در آن مجاری ادراری به طور کامل یا جزئی مسدود شده و منجر به مشکلات در دفع ادرار از کلیه‌ها می‌شود. این اختلال می‌تواند بر کلیه‌ها، حالب‌ها، مثانه و مجاری ادراری تأثیر بگذارد و ممکن است در نتیجه ناهنجاری‌های مادرزادی ایجاد شود که از بدو تولد وجود دارند.

کلیه دوتایی (دوپلکس یا دوبل)

کلیه دوتایی یک اختلال مادرزادی است که در آن یک کلیه به‌طور غیرطبیعی دو قسمت دارد. این دو بخش می‌توانند به صورت کامل از یکدیگر جدا باشند یا به‌طور جزئی با یکدیگر ترکیب شوند. در این حالت، ممکن است مجاری ادراری نیز به دو قسمت تقسیم شوند که می‌تواند مشکلاتی در دفع ادرار و عملکرد کلیه‌ها ایجاد کند.

انسداد حالب

انسداد حالب، به معنای مسدود شدن مسیر حالب‌هاست که مجاری ادراری از کلیه‌ها به مثانه را به هم متصل می‌کنند. این انسداد می‌تواند ناشی از سنگ کلیه، تومورها، یا اختلالات مادرزادی باشد. در صورت عدم درمان، این اختلال می‌تواند منجر به آسیب به کلیه‌ها و افزایش فشار در آن‌ها شود.

گلوکوزوری و مشکلات قند خون

گلوکوزوری به وضعیت غیرعادی گفته می‌شود که در آن گلوکوز (شکر) در ادرار وجود دارد. این وضعیت ممکن است ناشی از دیابت قندی باشد. در افرادی که دیابت دارند، سطح گلوکوز در خون ممکن است به اندازه‌ای بالا برود که باعث ناتوانی کلیه‌ها در بازجذب کامل گلوکوز از ادرار شود، و در نتیجه، این ماده در ادرار دفع می‌شود.

نارسایی حاد کلیه

نارسایی حاد کلیه زمانی رخ می‌دهد که کلیه‌ها به سرعت و به طور موقت قادر به انجام وظایف خود در تصفیه خون و دفع مواد زائد نباشند. این حالت ممکن است در اثر آسیب به کلیه‌ها به دلیل بیماری‌های شدید، مصرف داروهای خاص یا ضربه به کلیه‌ها ایجاد شود.

نارسایی مزمن کلیه

نارسایی مزمن کلیه به وضعیتی اطلاق می‌شود که عملکرد کلیه‌ها به تدریج کاهش می‌یابد و ممکن است منجر به از دست دادن عملکرد کلیه‌ها به میزان شدید شود. این وضعیت معمولاً در اثر بیماری‌هایی مانند دیابت، فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی و کلیوی مزمن ایجاد می‌شود. در این شرایط، ممکن است نیاز به درمان‌های جایگزینی کلیه مانند دیالیز یا پیوند کلیه باشد.

دیالیز

دیالیز، فرآیند درمانی است که جایگزین عملکرد طبیعی کلیه‌ها می‌شود و برای افرادی که کلیه‌هایشان به‌طور شدید آسیب دیده است، مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این فرآیند، خون از طریق دستگاه دیالیز تصفیه می‌شود تا مواد زائد، آب اضافی، و مواد شیمیایی مضر از بدن حذف شوند. دیالیز به دو روش انجام می‌شود: دیالیز همودیالیز که از طریق خون صورت می‌گیرد و دیالیز صفاقی که از طریق دیواره شکم عمل می‌کند.

پیوند کلیه

پیوند کلیه، روش درمانی است که در آن یک کلیه سالم از یک اهداکننده به بدن فرد بیمار پیوند زده می‌شود. این روش معمولاً زمانی انجام می‌شود که کلیه‌ها به شدت آسیب دیده و درمان‌های دیگر مانند دیالیز مؤثر نباشند. پیوند کلیه می‌تواند کیفیت زندگی بیماران مبتلا به نارسایی کلیه را به طور چشمگیری بهبود بخشد.

نشانگان نفروتیک

نشانگان نفروتیک یک بیماری است که در آن گلومرول‌ها (کلاف‌های مویرگی در نفرون‌ها) آسیب می‌بینند و پروتئین‌ها به طور غیرطبیعی از خون به ادرار منتقل می‌شوند. این وضعیت منجر به ورم (ادم)، کاهش سطح پروتئین در خون، و افزایش سطح کلسترول می‌شود. درمان‌های مختلفی برای این وضعیت وجود دارد که شامل داروهای ضد التهاب و داروهایی برای کنترل فشار خون و کاهش میزان پروتئین در ادرار است.

سنگ کلیه (نفرولیتیاسیس)

سنگ کلیه یک اختلال شایع است که در آن مواد معدنی در کلیه‌ها جمع می‌شوند و به صورت سنگ‌های سخت در می‌آیند. این سنگ‌ها می‌توانند باعث درد شدید، خونریزی، و در برخی موارد انسداد مجاری ادراری شوند. درمان سنگ کلیه ممکن است شامل دارو، تغییرات رژیم غذایی، یا روش‌های جراحی مانند سنگ‌شکنی باشد.

در نهایت، کلیه‌ها اعضای حیاتی در بدن انسان هستند که نقش مهمی در تصفیه خون، حفظ تعادل مایعات و الکترولیت‌ها، و تولید هورمون‌های مختلف ایفا می‌کنند. مشکلات کلیوی می‌توانند تأثیرات جدی بر سلامت عمومی داشته باشند و درمان به موقع آن‌ها برای پیشگیری از نارسایی کلیه و عوارض جانبی ناشی از آن ضروری است.