گل پنیرک: طبع، مزایا و روش‌های استفاده

پنیرک با نام علمی Malva sylvestris L دارویی گیاهی و بومی ایران است که ارزش غذایی و دارویی بالایی داشته و در طب سنتی ایران در درمان بسیاری از بیماری‌ها کاربرد دارد. پست حاضر به مرور مزاج، خواص، شیوه استفاده و موارد مصرف این گیاه
دارویی پرداخته است.

نام و مزاج:

در متون قدیمی فارسی به پنیرک، تریندینگ، خورپرست، آفتاب‌پرست و ختمی (خطمی) هم می‌گویند.

پنیرک طبعی سرد و تر متمایل به معتدل دارد که اخلاط غلیظ را رقیق و اخلاط خیلی رقیق را معتدل می‌کند.

معرفی پنیرک

هم‌ خانواده گیاه دارویی ختمی است. از گیاهان خزنده و پایا و ساقه‌های ستبر، شاخه‌شاخه و کرک‌دار و منشعب و رنگ گل‌ها آبی و صورتی و میوه مسطح است.
پنیرک علفی یک تا چند ساله است که ارتفاع آن تا ۶۰ سانتی‌متر هم می‌رسد. این گیاه به صورت خودرو در بسیاری از نقاط می‌روید و برای استفاده دارویی نیز کاشته می‌شود
برگ گیاه پنیرک گرد و دایره مانند بوده، بیمزه و کمی خشن است، خصوصا پشت برگ آن و گلهای آن کوچک و سرخ مایل به بنفش هستند.
در کتب سنتی گیاه پنیرک را به سه نوع تقسیم‌بندی کرده‌اند: بستانی، بری و صغیر بری که نوع اصلی آن است.

خواص پنیرک

پنیرک اعتدال‌ دهنده و ملیّن است.
انسداد مجاری کبد را باز می‌کند
موجب ازدیاد ادرار و شیر می‌شود.
دم‌کرده آن با شکر برای سرفه، یرقان، زخم معده و سوزش مجرای ادرار مفید است.
تخم پنیرک نیز سرد و تر است و لعاب زیادی دارد، لذا برای سرفه‌های گرم و خشک، تقویت روده‌ها، زخم کلیه و مثانه مفید است.
دم‌کرده گل پنیرک نیز برای زخم کلیه و مثانه و همچنین درد روده نافع است.
زنان باردار یا مادران تازه ممکن است دوست داشته باشند بدانند که برگ های پنیرک می توانند مقادیر مفیدی از آهن را فراهم کنند، همچنین روی و بیشتر ویتامین ها.
به صورت غرغره در رفع تحریکات مخاط دهان و درد گلو اثر مفیدی دارد.
چای تهیه شده از برگ ها یا گل های این گیاه می تواند برای درمان سرفه، زکام و خشن شدن صدا به کار رود.
اگر برگ ساییده شده این گیاه را با روغن زیتون مخلوط کنید برای درمان سوختگی و عقرب گزیدگی موثر است.
ضمادی که از ریشه و برگ آن تهیه شود برای درد پشت مفید است.
نشستن در آب دم کرده برگ آن برای نرم کردن ورمهای مقعد و استحکام عضلات رحم نافع است.
در هندوستان از گیاه پنیرک به عنوان داروی لعابدار نرم‌ کننده و خنک‌ کننده استفاده می‌ شود.

موارد کاربردی مهم

پنیرک همراه ختمی در رفع التهاب تنفسی مفید است.
دم کرده پنیرک همراه ختمی و گل محمدی به شکل آبزن، در رفع عفونت‌های زنان توصیه می‌شود.

موارد منع مصرف

بیماران مبتلا به دیابت و یا افرادی که بدنشان به تغییرات قند خون حساسیت نشان می‌دهد، باید با توجه بیشتری این گیاه را مصرف نمایند، زیرا ممکن است سبب کاهش قند خون گردد.
افرادی که سابقه آلرژی به گیاهان دارویی دارند باید در مصرف پنیرک احتیاط نمایند.
استفاده از گیاه پنیرک برای زنان در دوران بارداری ممنوع است.
همچنین زیاده روی در مصرف پنیرک باعث بهم ریختن معده های ضعیف می‌شود.

شیوه استفاده

روی یک قاشق غذاخوری از گل‌های خشک، یک لیوان آبجوش بریزید و یک ربع بعد صاف کنید، بهتر است برگ‌ها را خوب فشار دهید تا تمام لعاب آن خارج شود، چرا که خاصیت دارویی آن در لعاب ایجاد شده است (کاهش و درمان عفونت ادراری و اسهال)
دو قاشق غذاخوری از گل خشک پنیرک را در فنجانی بجوشانید تا نصف شود و خوب مخلوط کنید تا مایعی لعابی و غلیظ شود و روی آکنه و یا مناطق ملتهب پوست، به صورت ماسک استفاده کنید، در رفع التهاب بی نظیر است (رفع التهاب).
در حالت کلی، در مصرف خوراکی این گیاه دارویی، بدون مشورت پزشک، زیاده روی نکنید.