کبد چرب و راهکارهای درمانی از دیدگاه طب سنتی

سوالات پیش از مطالعه:

• کبد چرب چیست و چرا ایجاد می‌شود؟
• چگونه می‌توان از سرد شدن کبد جلوگیری کرد؟
• علائم بیماری کبد چرب چیست و چگونه آن را شناسایی کنیم؟
• کبد چرب چه مشکلاتی برای بدن ایجاد می‌کند؟
• چه عواملی باعث بروز کبد چرب می‌شوند و چگونه می‌توان از آن پیشگیری کرد؟

کبد چرب از دیدگاه طب سنتی

کبد چرب یک بیماری است که به دلیل انباشتگی چربی در بافت کبد رخ می‌دهد. از نظر طب سنتی، کبد به‌عنوان یکی از ارگان‌های حیاتی بدن دارای مزاج گرم و تر است و در صورت سرد شدن این عضو، توانایی آن برای تحلیل و متابولیزه کردن چربی‌ها کاهش می‌یابد، که در نهایت منجر به کبد چرب می‌شود.

عوامل سرد کننده کبد

در طب سنتی، مصرف برخی غذاها می‌تواند موجب سرد شدن کبد و کاهش عملکرد آن شود. این غذاها شامل:

• ترشی‌ها مانند سرکه، آبغوره و ترشی‌های خانگی
• خوراکی‌های سرد مثل ماست، دوغ ترش، خیار، کدو
• نوشیدن مایعات سرد (آب یخ، نوشابه‌های سرد و غیره)

این مواد به مرور زمان باعث کاهش گرمی کبد شده و آن را مستعد برای انباشت چربی می‌کنند. افراد با مزاج سرد باید در مصرف این نوع مواد غذایی احتیاط کنند.

علائم بیماری کبد چرب

اگر شما دچار کبد چرب شده‌اید، ممکن است با علائم زیر مواجه شوید:

• خستگی صبحگاهی
• خواب‌آلودگی و احساس کسالت در طول روز
• ریزش مو و خشکی پوست
• کاهش انگیزه
• چاقی شکمی
• اشتهای کاذب
• کاهش شفافیت و سرزندگی پوست

این علائم ممکن است ناشی از اختلالات متابولیکی یا کاهش ویتامین‌ها در بدن باشند.

کبد چرب باعث چه اختلالاتی می‌شود؟

در صورتی که کبد چرب به درجات دو و سه برسد، می‌تواند مشکلات جدی‌تری به همراه داشته باشد، از جمله:

• اختلال در عملکرد کبد و افزایش چربی و غلظت خون
• بروز ناراحتی‌های پوست و مو
• ایجاد سنگ کیسه صفرا
• پیشرفت به سمت سیروز کبدی و سرطان کبد

عواملی که باعث چرب شدن کبد می‌شوند

عوامل مختلفی می‌توانند سبب افزایش چربی در کبد شوند، از جمله:

• مصرف زیاد ترشی، ماست و دوغ همراه غذا
• مصرف زیاد خیار، به‌ویژه در فصول سرد
• مصرف زیاد غذاهای سرخ‌شده مانند فست فود و غذاهای چرب
• مصرف زیاد سس‌ها و خوراکی‌های دارای مواد نگهدارنده
• کاهش مصرف سبزیجات و آرد سبوس‌دار
• پرخوری و درهم‌خوری در وعده‌های غذایی
• عدم فعالیت بدنی و نداشتن ورزش روزانه
• دیر خوابیدن و خواب طولانی بعد از ناهار

عوامل دیگری چون استرس، اضطراب و کم‌تحرکی نیز در بروز کبد چرب مؤثرند.

راهکارهای درمان کبد چرب از دیدگاه طب سنتی

برای پیشگیری و درمان کبد چرب، طب سنتی روش‌هایی را توصیه می‌کند که شامل:

• استفاده از گیاهان دارویی برای تقویت عملکرد کبد
• رعایت رژیم غذایی گرم و تر برای جلوگیری از سرد شدن کبد
• پرهیز از مصرف زیاد خوراکی‌های سرد و چرب
• ورزش روزانه و حفظ تناسب اندام
• خوابیدن در ساعات مناسب شب و اجتناب از خوابیدن بعد از ناهار

خوراکی‌های مفید برای پیشگیری از ابتلا به کبد چرب

برای جلوگیری از ابتلا به کبد چرب، مصرف برخی از خوراکی‌ها و گیاهان دارویی می‌تواند به شما کمک کند تا عملکرد کبدتان را تقویت کرده و از بروز این بیماری پیشگیری کنید. در ادامه، خوراکی‌های مفید برای کبد چرب آورده شده است:

• لیمو ترش: این میوه با خاصیت خنک کنندگی به کاهش چربی‌های اضافی در کبد کمک می‌کند.
• سبزیجات بخصوص خرفه و اسفناج: این سبزیجات با خاصیت تصفیه‌کننده خون، از تجمع چربی در کبد جلوگیری می‌کنند.
• زرشک: زرشک به تنظیم صفرا و کمک به پاکسازی کبد کمک می‌کند.
• شاتوت: با خاصیت آنتی‌اکسیدانی خود، شاتوت می‌تواند به حفاظت از کبد در برابر آسیب‌های ناشی از چربی اضافی کمک کند.
• غلات سبوس‌دار: غلاتی مانند جو و گندم سبوس‌دار با خواص فیبری خود، به پاکسازی کبد و کاهش چربی‌های اضافی در آن کمک می‌کنند.
• انگور: این میوه با خواص ضد التهابی و آنتی‌اکسیدانی خود می‌تواند به کاهش چربی کبد کمک کند.
• کرفس: کرفس با داشتن خاصیت دیورتیک به تسهیل عملکرد کبد کمک می‌کند.
• دارچین: دارچین به بهبود عملکرد متابولیسم و کاهش چربی‌های اضافی در کبد معروف است.
• شنبلیله: این گیاه خواص ضد التهابی دارد و به درمان کبد چرب کمک می‌کند.
• بالنگ: این میوه به عنوان یک آنتی‌اکسیدان قدرتمند عمل کرده و به پاکسازی کبد کمک می‌کند.
• زعفران: زعفران با خاصیت مقاوم‌سازی کبد و کاهش تجمع چربی در آن می‌تواند مفید باشد.
• زنجبیل: زنجبیل با خواص ضد التهابی و کمک به هضم بهتر، به کبد کمک می‌کند تا چربی‌ها را بهتر تجزیه کند.
• زردچوبه: زردچوبه با ماده فعال کورکومین، به کاهش التهاب کبد و پیشگیری از کبد چرب کمک می‌کند.
• جایگزینی سویا به جای گوشت: سویا منبع پروتئین گیاهی است که به حفظ سلامتی کبد کمک می‌کند و چربی‌های حیوانی را کاهش می‌دهد.
• عرق کاسنی: این نوشیدنی سنتی با خاصیت پاک‌سازی کبد و کاهش چربی‌های اضافی در کبد شناخته می‌شود.
• دمنوش‌های خنک‌کننده کبد مثل چای ترش و میوه گل نسترن می‌توانند به کاهش دمای کبد و جلوگیری از چربی اضافی در آن کمک کنند.
• افزودن رب انار و آلو بخارا به غذاها: این خوراکی‌ها با آنتی‌اکسیدان‌های خود از کبد در برابر آسیب‌های ناشی از چربی‌ها محافظت می‌کنند.

نکات مهم طب سنتی در مورد کبد چرب

برای پیشگیری از کبد چرب، نکات زیر از دیدگاه طب سنتی بسیار مهم هستند:

1. به جای استفاده از گوشت‌های غلیظ مانند گوشت گاو و گوساله، از گوشت گوسفند، مرغ محلی و بلدرچین استفاده کنید.
2. به جای عدس، از نخود و غذاهای حاوی آن بهره ببرید.
3. کبد چرب در مراحل ابتدایی خود ممکن است بدون علامت باشد و بیشتر افراد از ابتلا به آن آگاه نمی‌شوند.
4. از میان تنقلات، مصرف پسته و بادام در حد معمول مفید است، اما مصرف گردو به تنهایی می‌تواند عوارض کبدی را تشدید کند.
5. کسانی که از زردچوبه به عنوان چاشنی استفاده می‌کنند، کبد مقاوم‌تری در برابر ابتلا به کبد چرب دارند و احتمال ذخیره شدن ذرات چربی در کبد آنها کمتر است.

نسخه‌های سنتی درمانی برای کبد چرب در طب ایرانی بر پایه استفاده از گیاهان دارویی و تغییرات تغذیه‌ای قرار دارد. در ادامه، برخی از این نسخه‌ها و توصیه‌ها برای درمان کبد چرب آورده شده است:

1. ترکیب آب سیب، کرفس و لیمو ترش: برای درمان کبد چرب، می‌توان روزانه نصف لیوان آب سیب، نصف لیوان آب کرفس و نصف لیمو ترش تازه را با هم مخلوط کرده و صبح ناشتا میل کرد.
2. سبزیجات مفید برای کبد چرب: برای درمان کبد چرب گرید یک، مصرف برگ‌های سبز کاهو، سبزی جعفری، سبزی شاهتره و سبزی کاسنی در کنار غذا توصیه می‌شود.
3. ترشی سبزی تره: به ویژه تره فرنگی، برای درمان سنگ صفرا مفید است و می‌توان یک قاشق از آن را همراه با غذا مصرف کرد.
4. عناب و عسل: مصرف روزانه ۱۴ عدد عناب مخلوط با عسل نیز یکی دیگر از درمان‌های پیشنهادی برای کبد چرب است.
5. نخود آب: نخود آب که با ادویه‌های گرم مثل دارچین، زعفران و شوید تهیه شده باشد، می‌تواند به کاهش غلظت مواد داخل کبد کمک کند. این خوراکی به همراه آب گوشت گوسفندی، نخود و برنج تهیه می‌شود.

توصیه‌های تغذیه‌ای برای کبد سالم:

• پرهیز از فست‌فودها و غذاهای چرب که ممکن است به التهاب کبد و سیروز کبدی منجر شوند.
• مصرف سبزیجات و میوه‌های مفید مانند کلم بروکلی، اسفناج، گریپ فروت، گردو، لیمو، آووکادو، چغندر و زردچوبه به حفظ سلامت کبد کمک می‌کند.
• کاهش مصرف قند و شیرینی‌ها و پرهیز از نوشیدن الکل و دخانیات به حفظ سلامت کبد کمک می‌کند.
• مصرف بادام و دیگر خشکبار: بادام منبع غنی از ویتامین E است که می‌تواند از کبد در برابر آسیب‌های مختلف محافظت کند.

اهمیت ورزش برای کبد:

ورزش منظم، به ویژه پیاده‌روی، می‌تواند به گرم شدن کبد و دفع مواد زاید آن کمک کند. کم تحرکی یکی از علل اصلی کبد چرب است و بنابراین تحرک فیزیکی برای جلوگیری از بروز این بیماری ضروری است.

نکات مضر برای کبد:

• آب سرد بعد از غذا: نوشیدن آب سرد بلافاصله بعد از غذا یا در زمان‌هایی که بدن گرما دارد، می‌تواند برای کبد مضر باشد.
• ورزش زیاد بلافاصله پس از غذا: این کار ممکن است موجب اختلال در هضم غذا و فشار اضافی بر کبد شود.